«گمانه زنی هایی در باب مادر ضحاک در شاهنامه»

ضحاک در شاهنامه با راهنمایی های ابلیس کارویژه های اهریمنی چون کشتن پدر، گوشت خواری، انسان اوباری و جهان آشوبی را تحقق می بخشد. این ابلیس در چارچوب تفسیر برون گرایانه از اسطوره با قراینی، مادر ضحاک است. در روایت شاهنامه، کنش های انسانی او، بازتاب توطیه ای خانگی همراه با پسر علیه همسر است. در نمود اساطیری و متون دینی زرتشتی، مادر ضحاک «اودگ» است که با کنش های ابلیس همراه ضحاک در شاهنامه همخوان است. به لحاظ تاریخ اجتماعی نیز حکومت ضحاک بازتاب حکومت های مادرسالاری است که قدرت در دستان مادر است. در این قبایل، مادر (ابلیس) شاه کهن (مرداس) را به کمک شاه جوان (ضحاک) می کشد و برای باروری زمین کشاورزی خون او را بر زمین می ریزد (کشته شدن مرداس در بوستان). به لحاظ تاریخی نیز طبق نظر قاطبه محققان ضحاک یادآور هجوم اقوام غربی ایران است. گویا حکومت ضحاک و ابلیس (مادرش) بازتاب یکی از هجوم های گسترده اقوام غربی به مرزهای ایران است که از مرزهای باختری تا بلخ امتداد داشته است. داستان ضحاک در شاهنامه به نوعی بازتاب دهنده هجمه ملکه سمیرامیس در دوران حکومت پسرش است که با کشتن یا برکناری همسرش محقق شده است. در این مقاله تلاش بر این است که مشروحا و با روش تحلیلی-تطبیقی چهره مادر ضحاک نمایان گردد.