زمینه های تغییر جایگاه ایالات متحده در خاورمیانه پساجنگ سرد: از منظر جامعه شناسی تاریخی

پس از فروپاشی شوروی و موفقیت ایتلاف بین المللی تحت هدایت ایالات متحده در بیرون راندن عراق از کویت در اوایل دهه 90 میلادی زمینه های شکل گیری نظام تک قطبی به رهبری امریکا در عرصه بین الملل فراهم گردید. در این ارتباط، رییس جمهور وقت ایالات متحده جورج بوش طی یک سخنرانی از عبارت "نظم نوین جهانی" استفاده نمود که دلالت بر آغاز فصل جدید مناسبات سیاسی بر پایه قدرت فایقه امریکا در عرصه بین الملل از جمله خاورمیانه داشت. با این حال، ظهور چین به عنوان قدرت نوظهور و عدم تحقق سیاست های منطقه ای این کشور در خاورمیانه طی نزدیک به دو دهه اخیر گویای ناکافی بودن قدرت ایالات متحده در برپایی نظم مورد نظر است. حال سوال این است که چه عواملی زمینه ساز افول جایگاه ایالات متحده در خاورمیانه طی سه دهه اخیر بوده اند؟ واکاوی حقایق تاریخی گویای آن است که مجموعه ای از نتایج گسترش اقتصاد نیولیبرالی در سطح جهان (تعمیق فقر در منطقه)، تحولات محیط بین الملل (نتایج غیرمنتظره روند جهانی سازی) اهداف نادرست (حمایت جانبدارانه از اسراییل)، محاسبات اشتباه (حمله به عراق) و... که پیشینه آنها بعضا به پیش از اتمام جنگ سرد باز می گردد موجب تضعیف موقعیت امریکا در عرصه بین الملل به طور عام و در خاورمیانه به طور خاص گردیده است. نوشتار حاضر قصد دارد در پرتو نظریه جامعه شناسی تاریخی روابط بین الملل تغییر جایگاه منطقه ای ایالات متحده را در خاورمیانه چند دهه اخیر مورد بررسی قرار دهد.