بررسی ساختاری و محتوایی بایاتی های غنایی روستاهای حکیم آباد، قاسم آباد و صدرآباد شهرستان زرندیه (استان مرکزی)

بایاتی گونه غالب و رایج شعر تغزلی مردم ترک زبان است. بایاتی ها از مضامین متنوعی (غنایی، اجتماعی، تاریخی و دینی) برخوردارند و به همین دلیل، در جشن ها و مراسم های مختلف خوانده می شوند. بایاتی ها همچنین آیینه باورها، آداب و رسوم، خلق و خو و آمال مردم ترک زبان اند و از این جهت نیز اهمیت زیادی دارند. خوشبختانه در سال های اخیر و در پرتو توجه به ادبیات عامه در مناطق مختلف کشور، درباره بایاتی ها، به ویژه بایاتی های مردم آذربایجان، پژوهش های خوبی صورت گرفته است، اما بررسی دقیق نشان می دهد که درباره بایاتی های سایر مناطق ترک زبان، از جمله شهرستان زرندیه در استان مرکزی، پژوهش ویژه ای صورت نگرفته است و به همین دلیل در این مقاله، بایاتی های روستاهای حکیم آباد، قاسم آباد و صدرآباد شهرستان زرندیه به شیوه میدانی جمع آوری و با روش تحلیل محتوا (رویکرد توصیفی- تحلیلی) نقد و بررسی شده اند. در این بررسی مشخص شده است که بیش از صد بایاتی با مضامین مختلف در این سه روستا وجود دارد، اما بیشترین بسامد را بایاتی های غنایی دارند. این بایاتی‎ها همچون بایاتی های آذربایجانی، چهار مصراعی و هجایی اند، اما چون در برخی از آن ها کمیت هجاها رعایت نمی شود، درنگ و مکث در تنظیم آهنگ، نقش مهمی دارد. در اغلب آن ها قافیه وجود دارد؛ همانند بسیاری از بایاتی های ترکی، مصراع های اول در حکم مقدمه اند و مضمون اصلی در مصراع های پایانی بیان شده است. بیشتر شاخص های شعر عامه، از جمله سادگی لفظ و زبان، قلت صناعات ادبی و مشخص نبودن سراینده را دارند و در مجموع با بایاتی های آذری تفاوت چندانی ندارند.