بررسی جزئیت «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره های قرآن

از نظر امامیه و بسیاری از اهل سنت، عبارت شریف «بسم الله الرحمن الرحیم» جزء قرآن کریم و جزء سوره حمد است؛ اما درباره جزییت این عبارت نسبت به تمامی سوره ها (غیر از سوره توبه) بین شیعه و اهل سنت اختلاف است. معروف و مشهور بین علمای شیعه این است که «بسم الله» جزء تمام سوره هاست؛ اما بسیاری از اهل سنت چنین اعتقادی ندارند. در بین علمای شیعه ابن جنید نیز معتقد است «بسم الله» تنها جزء سوره حمد است. اخیرا برخی فقهای شیعه نیز فتوا داده اند و «بسم الله الرحمن الرحیم» را جزء تمام سوره ها نمی دانند. با توجه به تاثیر آشکار این مسیله در احکام نماز و برخی عبادات دیگر که بعضا به صورت دوران بین محذورین بوده و قابل احتیاط نیست، بررسی مجدد نظر شیعه در این خصوص ضروری است. به این منظور و با روش توصیفی- تحلیلی و رویکردی انتقادی و با بررسی تمام روایاتی که ادعا شده بر جزییت بسمله در تمام سوره ها دلالت دارد و همچنین شواهد و قراین دیگر این نتیجه حاصل شد که علی رغم ادعای تواتر روایی در مورد جزییت «بسم الله»، به جز از یک یا دو روایت، نه تنها مستندی برای این ادعا وجود ندارد بلکه روایات متعددی بر عدم جزییت بسمله در غیر سوره حمد و نمل وجود دارد. اکثر روایاتی که در وسایل الشیعه در باب مربوط به این مطلب ذکر شده تنها فضیلت این آیه و ثواب آن و استحباب شروع هر کار از جمله قرایت قرآن با آن را بیان می کند. اصاله العدم و اصل عدم تکرار نیز این نظر را تایید می کند