تاب آوری اقتصادی خانواده های یک شهرک حاشیه نشین در مواجهه با کووید-19: مطالعه کیفی

کووید-19 در مدت زمان کوتاهی زندگی مردم را در مقیاسی بی سابقه دگرگون نمود. این پژوهش با کنکاش در تجربه خانواده های یک شهرک حاشیه نشین، چگونگی مواجهه با چالش های اقتصادی حاصل از این بیماری و به بیانی تلاش های آنان در راستای تاب آوری اقتصادی را درک نماید.

نوع مطالعه تحلیل محتوای کیفی با رویکرد هدایت شده بود و از طریق 17 مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته فردی با افراد بالای 15 سال ساکن شهرک توحید گناباد که حداقل 3 سال از سکونت آن ها در این محل گذشته بود، انجام شد. مصاحبه ها با روش نمونه گیری هدفمند و پس از اخذ رضایت آگاهانه مشارکت کنندگان در بهار 1400 انجام و ضبط شدند. به منظور تعیین اعتباربخشی داده ها از معیارهای لینکلن و گوبا استفاده شد.

 تاب آوری اقتصادی خانواده ها در مواجهه با کووید-19، در قالب 3 مقوله اصلی که دربرگیرنده 9 مقوله فرعی بود؛ پدیدار شد. این مقوله ها عبارت اند از: الف. تغییرات ایجاد شده در بعد اقتصادی خانواده (با مقوله های فرعی: اشتغال، درآمد، مصرف و موقعیت طبقاتی)؛ ب. راهکارهای مقابله با تغییرات اقتصادی خانواده (با مقوله های فرعی: اتکا به منابع درون خانواده و دریافت حمایت های برون خانواده)؛ و ج. اثرپذیری تاب آوری اقتصادی خانواده ها از سطوح بالاتر (با سه مقوله فرعی: اقتصاد کلان، سرمایه اجتماعی خانواده و تاب آوری منطقه ای). براساس یافته های جزیی تر شیوع کووید-19 باعث کاهش درآمد و مصرف کمی و کیفی اقلام اساسی و تحمیل هزینه های مازاد برای جامعه هدف شده است. راهکار غالب در حل مشکلات اقتصادی، تغییر رفتار مصرفی و تنوع بخشی درآمدی بوده است. از سوی فقدان برنامه های حمایتی، ضعف شبکه اجتماعی و هویت محله ای از موانع عمده در راستای افزایش تاب آوری اقتصادی بوده است.

خانواده های مورد مطالعه از بعدهای بسیار، آسیب پذیر بوده و تاب آوری اقتصادی پایینی داشتند. برای ارتقای سطح تاب آوری اقتصادی خانواده ها، شناخت زمینه و انجام مداخله ها و حمایت ها بر اساس ظرفیت های درونی و بیرونی خانواده ها از جمله زمینه های توانمندساز موجود در محله ضروری می نماید.