بررسی تغییرات کاربری اراضی بر الگوهای زمانی- مکانی دمای سطح زمین در اراضی شهری با استفاده از داده‏ های سنجش از دور و GIS (مطالعه موردی: شهر ایلام)

گسترش سریع شهرها به دلیل تغییرات گسترده در کاربری و پوشش سطح زمین اثرات منفی زیادی بر کیفیت زیست‏محیطی در سطح جهان داشته است؛ ازجمله: کیفیت هوا، افزایش دما، تغییرات چشم‏انداز و همچنین تبدیل زمین‏های کشاورزی به اراضی بایر که منجر به از بین رفتن تنوع زیستی می‏شود. ازآنجاکه تغییرات کاربری اراضی در سطوح وسیع و گسترده صورت می‏گیرد. تکنولوژی سنجش از راه دور ابزاری ضروری، کارآمد و با ارزش، جهت پایش تغییرات می باشد. در این مطالعه با توجه به اهمیت موضوع، بررسی تغییرات کاربری اراضی بر الگوهای زمانی مکانی دمای سطح زمین در اراضی شهری در یک دوره زمانی 30 ساله (2020 - 1990) با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و شبیه‏ سازی تغییرات با استفاده از مدل شبکه عصبی آرتمپ فازی در شهر ایلام انجام شد. نیز، از سنجنده‏ های (TM, OLI, ETM) ماهواره لندست، ‏‏برای بررسی تغییرات طولی و فضایی (LST) در شهر ایلام استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از روش طبقه‏ بندی پیکسل پایه برای تمامی دوره ‏ها (1990 1995 2000 2005 2010 2015 و 2020) و از نرم‏ افزار‏های (ENVI) و (Ecognitio) استفاده شد و سپس با الگوی (NDVI) و (LST) تخمین زده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد در اکوسیستم شهر ایلام مقادیر (NDVI) نسبتا متوسطی وجود دارد، میانگین دمای سطح کاربری مسکونی در ماه خرداد نیز برابر با 80/35 درجه سانتی‏گراد می باشد و میزان دمای سه کاربری باغ، و کشاورزی و سایر کاربری‏ها (اراضی بدون پوشش) به ترتیب برابر با 33/32 و 25/37 و 46/38 است که مهم‏ترین کانون کمینه آن مناطق با پوشش سبز و مرتفع هستند و در سطح شهر نیز بلندمرتبه‏ سازی و سایه ‏اندازی ساختمان‏ها در سطح شهر، استفاده از مصالح با جذب حرارتی کمتر، همچون ایزوگام، و مبلمان و فضای سبز شهری، و همچنین آلودگی هوا سبب جذب ‏کمتر انرژی می‏شوند. از طرف دیگر، توزیع فضایی (NDVI) هم سو با مقادیر (LST) بوده است. با توجه به این پژوهش، مساحت کاربری‏ها نشان می‏دهد که کاربری اراضی مسکونی، در روش شبکه عصبی فازی از 18/19 درصد در سال 1990 به 35/39 درصد در سال 2020 رسیده ‏‏است که نشان دهنده رشد و توسعه شهر می باشد. از سوی دیگر، کاربری باغ از 64/8 درصد در سال 1990 به 49/3 درصد در سال 2020 رسیده که می‏توان علت این کاهش را توسعه فضای شهری دانست.