بررسی جایگاه روایی حیوانات در کلیله و دمنه با رویکرد نشانه معناشناسی گفتمانی گرمس

نشانه‏ معناشناسی‏ گفتمانی برآیند نشانه‏ شناسی ساختگرا و نظام روایی مطالعات معنایی است. این دیدگاه جریان تولید معنا را با شرایط حسی-ادراکی پیوند می‏زند. هدف مقاله حاضر بررسی ساختار روایی جایگاه حیوانات در داستان‏های کلیله‏ و دمنه از دیدگاه نشانه ‏معناشناسی گفتمانی است. مسیله اصلی پژوهش آن است که در اثر مذکور، چگونه استعلای شوشی در روایات جاری می‏گردد و تجلی می‏یابد. روش پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده ‏ها شامل ده باب حکایت‏های کلیه ‏و دمنه است که به شیوه اسنادی گردآوری شده و مورد بررسی قرار گرفته‏ است. اندیشه ‏ی اصلی در تحلیل ساختار مورد نظر، آن است که افراد به طور گسترده به تجارب خود معنا می‏دهند و آن‏ها را در قالب داستان منتقل می‏کنند. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که در هر روایت بسته به ماجراها و اتفاقات به‏ وجود آمده، نظام‏های گفتمانی متفاوتی قابل مشاهده و تبیین است. این روایت‏ها به ‏لحاظ کارکرد نشانه-معنایی به عنوان یک گفتمان معنادار در خدمت القای پیام اخلاقی به مخاطب است و راوی انتزاعی با لایه ‏لایه کردن متن غالبا از کنش‏ها به شوش می‏رسد. نتایج حاکی از آن است که در غالب روایات، نظام شوشی بر نظام کنشی غلبه می‏یابد و سپس، نظام ‏های گفتمانی دیگر از قبیل نظام‏های تصادف، رخداد و تطبیق را فرا می‏خواند. یافته ‏ها مبین این واقعیت است که نظام شوشی به شیوه‏ هایی گوناگون، گاه با مقاومت در برابر وضعیت تثبیت شده از طریق کنش‏های انتقام ‏جویانه، گاه با نظام محافظه‏ کاری گفتمانی و اصل تطبیق و گاه با نظام گفتمانی خطرپذیری تولید معنا کرده و بدین ترتیب، راه ورود به استعلای وجودی روایات حیوانات را در حکایت‏های کلیله‏ ودمنه را فراهم نموده و معنا را تحقق بخشیده ‏است.