ردیابی و تحلیل همدید گرد و غبار فراگیر زمستانی در ایران (مطالعه موردی بهمن ماه 1396)

در سال های اخیر غبار مهم ترین بحران زیست محیطی ایران بوده است. در 25 بهمن ماه 1396 گرد و غبار شدیدی ایران را دربرگرفت که از دو جنبه ی وسعت مکانی و زمان رخداد (زمستان) دارای اهمیت برای پژوهش بود. هدف این تحقیق تحلیل شرایط همدیدی و ردیابی این پدیده فرین است. به این منظور از داده های ماهواره ای و باز تحلیل شده استفاده شد. داده های سنجنده مودیس نشان داد که بیش از 60 درصد از مساحت ایران در این روز تحت تاثیر هواویزهای غباری بوده که نشان دهنده فراگیر بودن این پدیده است. بیشینه مقدار عمق نوری هواویزها در شمال شرق استان یزد به میزان 03/2 مشاهده شد. نتایج تحلیل همدید این پدیده نشان داد که در تراز دریا یک هسته ی کم فشار شمال شرق و بخش های مرکزی ایران را دربر گرفته است. در تراز 850 هکتوپاسکال وجود یک کم ارتفاع در شمال دریاچه بایکال و یک پر ارتفاع بر روی جنوب پاکستان و حرکات سیکلونی و آنتی سیکلونی ناشی از آن ها منجر به همگرا شدن جریان هوا در مرکز ایران شده است. تضاد حرارتی ناشی از هوای سرد عرض های بالا و هوای گرم عرض های جغرافیایی پایین تر، منجر به شکل گیری هسته رودباد در تراز 500 هکتوپاسکال بر روی مرکز ایران شده است. قرارگیری هسته کمینه رطوبت در تمامی ترازها و همچنین صعودی بودن هوا (بر اساس مقادیر تاوایی) شرایط را برای خیزش گرد و غبار فراگیر در ایران مهیا کرده است. تحلیل مسیریابی توده های هوا از 48 ساعت قبل از اوج غبار در سه نقطه ی جنوب غرب، مرکز و شمال شرق ایران نشان داد که مسیر انتقال توده های هوا در تمامی بخش های ایران غربی بوده است. بااین حال در مرکز ایران حتی در ارتفاع 500 متری نیز توده ی هوا از بیابان های عربستان به ایران منتقل شده و منجر به انتقال غبار سنگین زمستانه به مرکز ایران شده است.