دلایل و پیامدهای تبدیل روستا به شهر از نگاه روستاییان با تاکید بر ساختار اجتماعی و هویتی (مورد مطالعه: قلعه نو)

تبدیل روستاها به شهر پیامدهای پیدا و پنهان بسیاری مانند دگرگونی بافت کالبدی، افزایش هزینه های زندگی و زوال انسجام اجتماع محلی را به همراه داشته است. هدف این مقاله مطالعه جامعه شناختی مهم ترین دلایل تبدیل روستا به شهر و آثار و پیامدهای آن با تاکید ویژه بر ابعاد اجتماعی و هویتی ساکنان روستا است. به همین دلیل شهر قلعه نو از توابع شهرستان ری در استان تهران که چند سالی است از روستا به شهر تبدیل شده است به عنوان میدان مطالعه انتخاب شد.

روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر نظریه زمینه ای است و با استفاده از نمونه گیری تصادفی، از میان ساکنان قلعه نو و گلوله برفی (صاحب نظران و متخصصان) مصاحبه های عمیقی تا رسیدن به اشباع نظری صورت پذیرفت که درنهایت 20 مصاحبه را شامل شد.

پژوهش در تحلیل داده ها به سه دسته مهم ترین اهداف از تبدیل روستا به شهر، تغییرات پس از شهرشدن و پیامدهای منفی ساختار اجتماعی و هویتی دست یافت که بنا به مصاحبه های صورت گرفته، در دسته نخست توسعه کالبدی و ایجاد فضا برای توسعه، داشتن عنوان شهری به جای روستا، برخورداری از بودجه شهری و بهبود خدمات شهری، در دسته دوم عدم ایجاد تغییرات محسوس، بازشدن نمایندگی ها و دفاتر، افزایش هزینه های زندگی، افزایش عوارض شهری، تغییر در بافت بومی، افزایش ساخت وساز و افزایش قیمت زمین، بهبود خدمات شهری و رشد و رونق اقتصادی، و در دسته سوم نبود آگاهی و اطلاع رسانی مستقیم، تاثیر بر هویت یابی فضایی و حس تعلق، نداشتن مشارکت فعال، نداشتن حس تملک و تصاحب و عدم خوداداره گری و خودمدیریتی استخراج شد.

نتایج پژوهش نشان می دهد مهم ترین دلایل تبدیل روستا به شهر در نگاه ساکنان روستایی، برخورداری هرچه بیشتر از خدمات و بهره مندی های شهری است. با وجود این، در تبدیل روستا به شهر، پیامدهای ناخواسته مانند تغییر در بافت بومی با اثرگذاری مستقیم بر فعالیت های اقتصادی روستایی مانند دامداری و کشاورزی، ورود افراد غریبه و افزایش هزینه های زندگی به ویژه مسکن روی می دهند. تبدیل روستا به شهر در ابعاد اجتماعی و هویتی نیز پیامدهایی منفی نظیر کاهش حس تعلق به فضا به همراه دارد.