زبان تاریخی قرآن؛ نمادین یا واقع نمون؟

دیدگاه های قرآن پژوهان در مورد نمادین یا واقع نمون بودن قصص و تواریخ قرآنی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در این زمینه سه دیدگاه وجود دارد. دیدگاه نخست، بر آن است که داستانهای قرآن واقعیت و حقیقت عینی دارد که قرآن به منظور تعلیم و تربیت مخاطبان از حوادث واقعی و قضایای عینی بهره جسته است. نظریه دوم، این است که این داستانها جنبه سمبلیک و نمادین دارد و نوعی تخیل و صحنه سازی است که قرآن کریم جهت هدف ارزشمند هدایت و تربیت و نمایاندن ارزشها و ضد ارزشها از آن سود جسته است. دیدگاه سوم که در سالهای اخیر از سوی طرفداران »اندیشه نوین اسلامی« مطرح شده؛ از یک سو معتقد است رویدادهای تاریخی قرآن مورد تایید شواهد علمی و منابع اصیل تاریخی نیست و از سوی دیگر وحیانی بودن قرآن را باور دارد؛ بدین رو در پاسخ و دفاع از حقانیت قرآن، می گوید: هر چند این گونه رویدادها - مانند داستان موسی و فرعون - واقعیت تاریخی ندارد؛ اما از آنجا که در میان مخاطبان عصر نزول به عنوان ادبیات فولکلور رایج بوده و ملت عرب آن را باور داشته، قرآن نیز با هدف هدایت و تربیت مخاطبان و هم نوا با قوم، از آنها سود جسته و بدانها استناد کرده است؛ اما این هرگز به معنای پذیرش آن رویدادها نبوده و نیست. استاد آیت الله محمدهادی معرفت در این گفت وگو پس از ارائه گزارشی گسترده از این دیدگاه، به همراه ذکر نمونه های متعدد از آیات قرآن، آن را مردود شمرده و دفاع ناآگاهانه از قرآن می شمارد. و سپس دیدگاه نخست را قابل اثبات می داند. ایشان همچنین شواهد و مستندات قصص قرآنی را در فصل پنجم کتاب اخیر خود با نام »شبهات و ردود« به تفصیل ذکر کرده است. کتاب یادشده پیش از این در شماره 33 این فصلنامه معرفی شده است.