اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر علائم روان پریشی مثبت و منفی و تنظیم هیجانی مبتلایان به اختلالات طیف اسکیزوفرنیا

اهداف :

اسکیزوفرنیا ناتوان کننده ترین اختلال روان پزشکی است و مبتلایان به این اختلال دارای بیشترین پذیرش بستری در بخش های روان پزشکی هستند. اگرچه خط اول درمان داروست، اما بسیاری از بیماران پاسخ درمانی مطلوبی دریافت نمی کنند و پس از برطرف شدن علایم حاد باز هم علایم روان پریشی و دشواری های تنظیم هیجانی را تجربه می کنند. درمان شناختی رفتاری در کنار دارودرمانی یک درمان کمکی برای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیاست که برای هدف قراردادن علایم روان پریشی باقی مانده تدوین شده است. هدف این مطالعه تعیین اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر علایم مثبت و منفی و تنظیم هیجانی مبتلایان به اختلالات طیف اسکیزوفرنیا بود.

روش بررسی :

طرح آزمایشی مطالعه تک موردی از نوع AB (فاز خط پایه و مداخله) همراه با فاز پیگیری بود که علاوه بر درمان روتین، جلسات درمان شناختی رفتاری برای شرکت کنندگان برگزار شد. شرکت کنندگان در مطالعه حاضر، بیماران بستری شده در مرکز آموزشی، درمانی و پژوهشی روان پزشکی رازی شهر تهران بودند که بر اساس معیارهای ورود انتخاب شدند. 30 شرکت کننده به صورت در دسترس انتخاب شدند و از بین آن ها 5 شرکت کننده به صورت تصادفی در جلسات مداخله گمارش شدند و با مقیاس های علایم مثبت و منفی کی، فیزبین و اوپلر (1986) و دشواری در تنظیم هیجانی گراتز و رومر (2004) در 3 فاز خط پایه، فاز مداخله و فاز پیگیری ارزیابی شدند. جلسات درمان برگرفته از پروتکل درمان شناختی رفتاری برای علایم روان پریشی تالیف لورا اسمیت و همکاران (2003) بود. برای تحلیل داده ها از شاخص های ناهمپوشی همه جفت ها، درصد داده های ناهمپوش، درصد همه داده های ناهمپوش، درصد داده های افزون بر میانه، اندازه اثر d کوهن و درصد بهبودی و برای تفسیر داده ها از نمودار دیداری استفاده شد. 

یافته ها :

نتایج نشان داد اندازه اثر علایم مثبت و منفی در فاز مداخله نسبت به فاز خط پایه در شرکت کننده اول تا پنجم به ترتیب 1/6، 3/2، 1/9 و 2/4 برآورد شد که فقط اندازه اثر شرکت کننده دوم و سوم بزرگ بود. اندازه اثر مولفه تنظیم هیجانی در شرکت کننده اول تا پنجم به ترتیب  2/8، 1/2، 1/1، 2/2 و 1/9 برآورد شد که اندازه اثر شرکت کننده دوم بزرگ و دیگر شرکت کنندگان متوسط بود. یافته های این مطالعه نشان داد طی مراحل پس از درمان و پیگیری، بیمارانی که درمان شناختی رفتاری دریافت کردند اگرچه علایم روان پریشی مثبت و منفی و دشواری در تنظیم هیجانی را همچنان تجربه می کردند، اما این علایم نسبت به فاز خط پایه کاهش یافته بود، همچنین درصد بهبودی آن ها ناچیز بود.

نتیجه گیری :

تحلیل داده ها نشان داد اگرچه درمان شناختی رفتاری در کاهش علایم روان پریشی مثبت و منفی و بهبود تنظیم هیجانی بیماران اثربخش است، اما داده های حاصل از اندازه اثر d کوهن و شاخص های بهبودی یافته ها به لحاظ بالینی معنادار نیست. در واقع بیمارانی که درمان شناختی رفتاری را دریافت کردند اگرچه در علایم روان پریشی و دشواری در تنظیم هیجانی بهبودی اندکی نشان دادند، اما نتوانستند دستاوردهای درمانی را در فاز پیگیری حفظ کنند.