تاثیر آتش سوزی بر ترکیب، تراکم و تنوع پوشش گیاهی و بانک بذر خاک (مطالعه موردی: مراتع کنگاور)

آتش سوزی به عنوان یکی از پدیده هایی که به فراوانی در مراتع اتفاق می افتد و به خاطر اثرات متفاوت و پیچیده آن بر اکوسیستم های طبیعی از اهمیت فراوانی برخوردار است.آگاهی از چنین پدیده های بوم شناختی، آگاهی از اثرات آتش سوزی روی پوشش گیاهی از نظر مدیریت مراتع پس از آتش سوزی اهمیت فراوانی دارد و به درک بهتر و مدیریت پایدار مراتع کمک می کند. تغییر در ساختار و ترکیب پوشش گیاهی و تغییر شرایط رویشگاه یکی از بارزترین اثرات آتش سوزی بر اکوسیستم های طبیعی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است. اثر آتش سوزی بر بانک بذر خاک  نیز مبحثی بنیادی در اکولوژی و جامعه شناسی گیاهی به حساب می آید. این بذرها در حفظ و احیا مراتع تخریب یافته و همچنین در بهبود وضعیت ترکیب گونه ای جوامع گیاهی نقش کلیدی دارند. در مناطق خشک و نیمه خشک بذور بوسیله آتش سوزی نابود می شوند و جوانه زنی گونه هایی که در آن مناطق هستند پس از آتش سوزی به بانک بذر موجود در خاک بستگی دارد . این تحقیق به منظور بررسی تاثیر آتش سوزی بر ترکیب، تراکم و تنوع پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در مراتع کنگاور در زاگرس میانی انجام شد.

در پژوهش حاضر، یکسال پس از آتش سوزی در دو منطقه شاهد و آتش سوزی بر روی ترانسکت های100متری نمونه برداری پوشش گیاهی به روش سیستماتیک-تصادفی با ثبت درصد تاج پوشش گونه های گیاهی و همچنین نمونه برداری بانک بذر خاک نیز در هر  پلات در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متری در مناطق مورد مطالعه برداشت گردید.  پس از کشت گلخانه ای، بذرهای جوانه زده شناسایی و ترکیب و تراکم بانک بذر خاک تعیین گردید. برای مقایسه تنوع زیستی در جوامع گیاهی (گروه های اکولوژیک) از شاخص های غنای گونه ای، تنوع گونه ای شانون- وینر و یکنواختی پایلو استفاده شد همچنین شاخص تشابه جاکارد بین پوشش گیاهی روزمینی و زیر زمینی در منطقه قرق و آتش سوزی شده با استفاده از فرمول محاسبه گردید.مقایسه میانگین شاخص های تنوع زیستی با آزمون LSD صورت گرفت. همچنین محاسبه شاخص های تنوع زیستی جوامع گیاهی از دو دیدگاه ترکیب گیاهی رو زمینی و بانک بذر خاک به عمل آمده و معنی داری اختلاف توابع تنوع زیستی گیاهی رو زمینی و بانک بذر خاک منطقه شاهد و آتش سوزی بر مبنای آنالیز t جفتی مقایسه گردید. طبقه بندی گیا هان در شکل های زیستی مختلف، به روش رانکایر انجام گرفت.

نتایج این تحقیق نشان داد که در اثر آتش سوزی یکساله شاخص های تنوع، غنا و یکنواختی به طور معنی دار کاهش یافت. ارزیابی بانک بذر در عمق0-5 سانتی متری خاک نشان داد که آتش سوزی شاخص های تنوع و غنای گونه ای را کاهش داده، اما تاثیر معنی داری بر روی شاخص یکنواختی نداشته است. در عمق 10-5 سانتی متر نیز آتش سوزی تاثیر معنی داری بر شاخص های تنوع زیستی نداشت. بعد از آتش سوزی طبقه بندی گیا هان در شکل های زیستی آن تغییر پیدا کرده و مقادیر گیاهان کریپتوفیت 8 درصد و همی کریتوفیت 6 درصد کاهش یافته و باعث شد گیاهان یکساله علفی درصد قابل توجهی از پوشش را به خود اختصاص دهند. همپنین تعداد بذر در لایه سطحی (0-5 سانتیمتری) به شدت کاهش یافت.

در کل با توجه به نتایج این تحقیق می توان گفت که در اثر آتش سوزی ترکیب، تراکم و تنوع گونه ای و در نهایت فرم رویشی گونه های موجود در منطقه تغییر پیدا کرده و شاهد افزایش گونه های یکساله و کاهش گونه های دوساله و چند ساله در منطقه مورد مطالعه بوده و تا حدی شرایط رویشگاه هم از نظر فضای لازم جهت استقرار و حضور گونه های جدید فراهم گردیده و موجب تغییر در ترکیب رویشی منطقه گردیده است.