نهر ولاش؛ پروژه توسعه اقتصاد کشاورزی دشت زهاب در دوره ساسانی

یکی از برنامه های زیربنایی برای توسعه اقتصادی دشت های واقع در دامنه های غربی کوهستان زاگرس در دوره ساسانی، ایجاد سامانه های انتقال آب و کانال های آبرسانی بوده است. این پژوهش می کوشد تا با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تاریخی به معرفی نهر ولاش در منطقه سرپل زهاب به عنوان یکی از این نمونه ها بپردازد که با محاسبات دقیق در مسیری 30 کیلومتری، آب رودخانه الوند را به دشت زهاب به عنوان مهم ترین دشت حاصلخیز دامنه های غربی کوهستان زاگرس منتقل می کرده است. ساخت و نگه داری این کانال به عنوان پروژه ای بزرگ که با حدود 51 هزار متر مکعب خاکبرداری و با عبور از حاشیه دشت و کندن کانالی به عرض حدود دو و عمق حدود یک متر ایجاد شده، طبیعتا از عهده کشاورزان و روستاییان منطقه خارج بوده و ایجاد و نگه داری آن تنها با پشتیبانی حکومتی امکان پذیر بوده است. نگاهی به وضعیت آثار تاریخی منطقه نشان می دهد که این سامانه آبیاری با هدف توسعه اقتصاد کشاورزی این مناطق، احتمالا در دوره بلاش پادشاه ساسانی و توسط حاکم مستقر در ولاشغر (محوطه قره بلاغ) ایجاد شده و به بهره برداری رسیده است. در سال های اخیر و درست موازی با این کانال، کانال های آبیاری دیگری ایجاد گردیده است. انتخاب این مسیر با دانش امروزی نشان می دهد که مهندسان دوره ساسانی دانش بالا و تبحر مثال زدنی برای ایجاد این کانال داشته اند و توانسته اند با محاسبات علمی دقیق در ساخت و مکان یابی این کانال، حدود 3000 هکتار از اراضی مرغوب دشت زهاب را به عنوان قطب کشاورزی منطقه به زیر کشت آبی ببرند؛ هرچند درحال حاضر الگوهای بهره برداری و شیوه تقسیم آب این کانال بر ما روشن نیست، اما پیداست این پروژه مهندسی شده دقیق زیر ساخت مهمی برای رونق و شکوفایی اقتصاد کشاورزی منطقه در دوره ساسانی بوده است.