مقایسه تاثیر عصاره گیاه گل ساعتی (Passiflora incarnata L.) و آلپرازولام بر سطح هورمون های جنسی و فراساختار بافت تخمدان در ماهی ماده بالغ گورامی سه خال

در سراسر جهان، مصرف بنزودیازپین ها به عنوان داروهای خواب آور که اثرات آرام بخشی نیز دارند، رو به افزایش است. آلپرازولام و گل ساعتی (Passiflora incarnata L.) با اثر بر GABA که یکی از نورو ترنسمیترهای شناخته شده مغز است، اثرات آرام بخشی و خواب آوری ایجاد می کنند. شواهد مبنی بر وجود گیرنده های GABA در غدد درون ریز بدن از جمله تخمدان است. با توجه به شباهت محور هیپوتالاموس هیپوفیزگناد در انسان و ماهیان و نیز مصرف زیاد داروهای خواب آور و عوارض جانبی آن و جایگزین نمودن آن با گیاهان دارویی، لذا هدف از این مطالعه تعیین و مقایسه تاثیر عصاره گیاه گل ساعتی (Passiflora incarnata L.) و آلپرازولام بر سطح هورمون های جنسی و فراساختار بافت تخمدان در ماهی ماده بالغ گورامی سه خال بود.

این یک مطالعه بنیادی تجربی از نوع پژوهش های آزمایشگاهی می باشد که در سال 1401انجام شد. در این مطالعه 120 قطعه ماهی گورامی سه خال ماده با میانگین وزنی 5/0±3 گرم از کارگاه پرورش ماهیان زینتی همدان خریداری و به هشت گروه 15 تایی شامل؛ گروه کنترل دست نخورده، کنترل حلال، سه گروه تیماری دریافت کننده آلپرازولام با دوز 5/0، 1 و 2 میلی گرم بر کیلوگرم و سه گروه تیماری دریافت کننده عصاره گل ساعتی با دوز 25، 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم، تقسیم شدند. تزریق داروها در هر نوبت 02/0 میلی لیتر یک روز در میان تا 10 تزریق، در مدت 20 روز به صورت عضلانی بین باله پشتی و خط جانبی انجام گرفت. پس از پایان دوره، ماهی ها یوتانازی و تشریح شدند. تخمدان ماهی جهت بررسی با میکروسکوپ نوری و الکترونی جدا شد و برای اندازه گیری هورمون های استروییدی از مایعات بافتی به وسیله کیت الایزا استفاده گردید. داده های جمع آوری شده با آستفاده از آزمون های آماری آنالیز واریانس یک طرفه و دانکن تجزیه و تحلیل شدند.

نتایج تحقیق نشان داد هورمون 17- بتا استرادیول در همه دوزهای آلپرازولام و عصاره گل ساعتی نسبت به تیمارهای کنترل به ترتیب افزایش و کاهش یافتند (05/0≥p). سطح هورمون های تستوسترون و 17- هیدروکسی پروژسترون در دوز 100 میلی گرم بر کیلوگرم آلپرازولام به طور معنی داری افزایش داشت (05/0≥p). در ماهی های تحت تیمار در هر سه دوز آلپرازولام، اووسیت ها نسبت به گروه کنترل اغلب در فاز ویتلوژنی بودند، در حالی که در ماهی های تحت تیمار در هر سه دوزعصاره گل ساعتی اکثرا در مرحله پیش هستکی قرار داشتند.

با توجه به نتایج به دست آمده احتمالا آلپرازولام حداکثر تا غلظت 100 میلی گرم بر کیلوگرم دارای اثرات تحریکی بر بلوغ تخمدان ماهی گورامی سه خال بوده و موجب افزایش هورمون های استروییدی در آن ها گردید. از سوی دیگر عصاره گل ساعتی در دوزهای 10025 میلی گرم بر کیلوگرم اثر مهاری بر تکامل تخمدان دارد.