گونه شناسی صحن آفتاب گیر در خانه های روستایی کوهستانی (موردپژوهی: روستاهای شمیرانات تهران)

معماری بومی روستا روایت کم نظیری از پیوند با طبیعت و منظر است که ضمن هویت بخشی و همسازی با محیط، بحران های زیستی را به پویایی حیات بدل کرده است. بحران انرژی و لزوم استفاده از انرژی های تجدیدپذیر خورشیدی در روستاهای سرد و کوهستانی، زمینه ساز بازشناخت واژه ای است با عنوان «صحن آفتاب گیر». صحن آفتاب گیر فضای باز و یا نیمه بازی است که می تواند در ایجاد خرد اقلیم مطلوب موثر باشد". این پژوهش ضمن معرفی صحن آفتاب گیر به گونه شناسی و معرفی گونه غالب از آن در روستاهای کوهستانی شمیرانات می پردازد. این پژوهش به روش کیفی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای و گستره وسیعی از پژوهش های میدانی انجام شده است و بر اساس معیارهای مشخص 10 روستا انتخاب و از آن میان حدود 40 خانه مورد بازدید میدانی قرار گرفتند. در راستای پاسخ به مسیله ضمن برداشت و تهیه مدارک کامل از هر بنا، گفتگو و مصاحبه های کیفی با ساکنین و اهالی نیز انجام شده است. بر اساس نتایج این پژوهش صحن آفتاب گیر در روستاهای مورد بررسی شامل 4 گونه متفاوت است که صحن آفتاب گیر گونه غالب، صحن و محوطه ای است که رو به جبهه جنوب دارد، بالاتر از سطح زمین و روی فضای طویله و انبار قرار گرفته است و در ارتباط و تعامل با دهلیز و اتاق های اصلی خانه است که با ایجاد یک فضای کنترل نشده باعث کاهش هدر رفت گرما و در نتیجه افزایش آسایش حرارتی اتاق های مجاور میشود. توجه به صحن آفتاب گیر در خانه های روستایی اگرچه معطوف به معماری گذشته است؛ اما توجه به انرژی خورشیدی محدود به زمان نیست و پیوند متقابل و اجتناب ناپذیر بافت بومی و ساخت وسازهای جدید بیانگر این حقیقت است که برای حفظ خویشاوندی بین ساختارها و بهینه سازی مصرف انرژی، تامل در الگوهای بومی و ایجاد پیوند در قالب معماری جدید برای روستا حیاتی و ارزشمند است.