بررسی عوامل موثر بر نرخ ارز و پیش بینی آن با ترکیب روش های اقتصادسنجی و یادگیری ماشین

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر نرخ ارز و ارایه پیش بینی از روند آتی آن با استفاده از روش های اقتصادسنجی و یادگیری ماشین است. میانگین متحرک فصلی نرخ ریال به دلار آمریکا از بهار 1392 تا بهار 1401 به عنوان متغیر وابسته نرخ ارز و تراز تجاری، بدهی به تولید ناخالص داخلی، تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، حجم نقدینگی، قیمت نفت اوپک و نرخ بیکاری به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده اند. برای تعیین عوامل موثر بر نرخ ارز از الگوریتم تحلیل حساسیت سوبل که یکی از روش های یادگیری ماشین به شمار می رود استفاده شده است و پس از تعیین عوامل موثر، از مدل اقتصادسنجی VECM برای تحلیل رگرسیونی و پیش بینی بهره گیری شده است. تشخیص اینکه واریانس خطای پیش بینی نرخ ارز توسط کدام یک از متغیرهای مستقل توضیح داده می شود و چه مدت طول می کشد تا تاثیر یک واحد شوک در هرکدام از متغیرهای مستقل بر نرخ ارز خنثی شود، توسط ابزارهای تجزیه واریانس خطا و توابع واکنش ضربه ای در مدل VAR انجام پذیرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که به ترتیب، حجم نقدینگی، قیمت نفت، نرخ بیکاری و نرخ تورم، تاثیرگذارترین عوامل نرخ ارز در ایران هستند و طولانی ترین مدت تاثیر بر نرخ ارز را به ترتیب، حجم نقدینگی، نرخ تورم، قیمت نفت و نرخ بیکاری دارند که از این حیث، نتایج حاصل از روش های اقتصادسنجی و یادگیری ماشین مشابهت داشته اند. ارقام پیش بینی شده برای نرخ ارز تا زمستان 1402 نیز مشخص گردیده است.