رویکرد مذاکرات مجالس عصر مشروطه ایران به موسیقی (1305-1285ش/1906-1926م)

با صدور فرمان مشروطیت در سال 1285ش/1324ق/1906م تا پایان دوره قاجار، که از آن به عنوان عصر مشروطه یاد می کنیم، پنج دوره مجلس شورای ملی در ایران تشکیل و صورت مذاکرات مجالس این عصر، بازتاب بخشی از شرایط ایران آن روزگار شد. زمانی که هنرها نیز از تغییر و تحولات بی نصیب نبوده و هنر موسیقی به عنوان یکی از آن ها، در معادلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بیش ازپیش مطرح شد. این مقاله به دنبال شناخت جایگاه این هنر در مشروح مذاکرات مجالس عصر مشروطه و آگاهی از جایگاه هنر «موزیک» در اندیشه و کلام وکلای مجلس شورای ملی است که بخش بزرگی از جامعه را نمایندگی می کردند. داده های این پژوهش که با روش توصیفی و تحلیلی نگارش یافته، نشان می دهد مذاکرات مجلس اول و دوم شورای ملی، تحت تاثیر وقایع مشروطه و جنبش مشروطه خواهی قرار داشته و این موضوع در مشروح این مذاکرات در رابطه با «موزیک» هم قابل مشاهده است. تنوع و تکثر مباحث موسیقی در مجلس اول و دوم شورای ملی بیشتر از سایر مجالس پنج گانه عصر مشروطه بود و در یک رتبه بندی، تعداد مسایل سیاسی مرتبط با موسیقی در اولویت اول، و اقتصادی در رتبه دوم قرار دارد. بسیاری از مذاکرات صورت گرفته با موضوعیت موسیقی نبوده، بلکه مسایلی از موسیقی به صورت مثالی و برای اقناع دیگر وکلا در سخنرانی ها به کار رفته است. پیشنهاد منع فونوگراف و موضوع فونوگراف و ساز در حریم خصوصی خانه ها در مجالس دوم و چهارم به میان آمد که نشان از تضارب آرا و ظرفیت مجلس برای شکل گیری گفتگو پیرامون این مسیله داشت. به کار رفتن واژگان «عمله طرب» در مجلس دوم و «عیش و طرب» در مجلس پنجم، تداوم ذهنیت منفی این کلمات را برای بخشی از جامعه نشان می داد که در مذاکرات از آن بهره برداری شد. از طرفی، لفظ موزیک و مشتقات آن، بار مثبت خود را در عصر مشروطه اضافه می کردند.