ترتیبات زندگی سالمندان ایرانی و هم بسته های اجتماعی جمعیتی آن

در بستر تغییرات خانواده و سالمندی جمعیت، تغییر الگوی ترتیبات زندگی سالمندان به یک مسیله اجتماعی سیاستی بدل شده است. در این راستا، هدف از مقاله پیش رو بررسی الگوهای ترتیبات زندگی سالمندان و رابطه عوامل جمعیتی و اجتماعی با آن است.

در این مطالعه از تحلیل ثانویه داده های 2 درصدی سرشماری های سال های 1385و 1395 استفاده شد. جمعیت مورد بررسی شامل افراد 60 سال به بالای ساکن در خانوارهای معمولی است. جهت تحلیل داده ها از آزمون رگرسیون لجستیک چندوجهی و نرم افزار SPSS نسخه 25 استفاده شد.

زندگی با همسر و فرزندان شکل غالب ترتیبات زندگی سالمندان در ایران است. با این حال، سهم این الگو در طول دهه 1385 تا 1395 تقریبا ثابت بوده و در مقابل، سهم سالمندانی که تنها زندگی می کردند، از 12 به 15 درصد افزایش یافته است. تفاوت های جنسیتی معناداری در تنهازیستی وجود داشت و نسبت آن برای زنان سالمند (24/1 درصد) 4 برابر بیشتر از مردان سالمند (5/6 درصد) بود. همچنین نتایج نشان داد با افزایش سن، احتمال تنهازیستی سالمندان افزایش یافته و با افزایش سطح تحصیلات احتمال تنهازیستی سالمندان کاهش می یابد. به علاوه، سالمندان روستایی در مقایسه با سالمندان شهری، احتمال تنهازیستی بیشتری دارند. 

هرچند هنوز زندگی با همسر و فرزندان الگوی غالب است، اما تنهازیستی سالمندان در حال افزایش است. زنان نسبت به مردان در سنین سالمندی با احتمال بیشتری به صورت تنها زندگی می کنند و با مشکلات بیشتری روبه ور خواهند شد. از این رو، توجه به مسایل و مشکلات زنان سالمند تنها، باید سرلوحه برنامه ها و سیاست های رفاهی در کشور قرار گیرد. به علاوه، با ایجاد اشتغال در روستاها، می توان تا حدی از مهاجرت جوانان به شهر جلوگیری کرد و احتمال تنهازیستی سالمندان روستایی را کاهش داد.