اثر هورمون سیتوکینین بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد دانه و روغن آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در شرایط تنش گرمای آخر فصل

به منظور بررسی اثر هورمون سیتوکینین بر صفات مورفولوژیک، عملکرد دانه و روغن آفتابگردان در شرایط تنش گرمای انتهای فصل، پژوهشی مزرعه ای در دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 00-1399 به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سه تاریخ کاشت 15 بهمن ماه، 30 بهمن ماه و 15 اسفندماه (به ترتیب تاریخ کاشت به هنگام، تاخیری و دیرهنگام)، به عنوان کرت های اصلی و غلظت های مختلف هورمون سیتوکینین (صفر، 25 و 50 و 75 میکرومولار در لیتر از منبع کینتین) و ارقام آفتابگردان (قاسم و اسکار) به صورت فاکتوریل به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. تاریخ کاشت به هنگام به عنوان شاهد و تاریخ های کشت تاخیری و دیرهنگام به عنوان تنش گرمایی ملایم و شدید در نظر گرفته شد به گونه ای که دوران گل دهی و پر شدن دانه در مواجهه با تنش گرمای انتهای فصل بود. نتایج نشان داد وقوع تنش گرمای آخر فصل در کشت تاخیری و دیرهنگام اندازه ارتفاع بوته، تعداد دانه در طبق، قطر طبق، وزن هزاردانه، عملکرد زیست توده، درصد روغن و عملکرد دانه و روغن را به طور معنی داری کاهش داد. غلظت 50 میکرومولار کینتین، به عنوان غلظت مطلوب هورمونی سبب بهبود ویژگی های مورد مطالعه هر دو رقم در شرایط تنش گرما شد؛ به گونه ای که در گیاه آفتابگردان در کشت دیرهنگام، این غلظت هورمونی در هر دو رقم اسکار و قاسم، عملکرد دانه را به ترتیب به میزان 56 و46 درصد، عملکرد زیست توده را به میزان 52 و50 درصد و عملکرد روغن را 68 و38 درصد در مقایسه با شرایط عدم کاربرد هورمون افزایش داد. براساس نتایج حاصل از این پژوهش، محلول پاشی هورمون سیتوکینین با غلظت 50 میکرومولار در لیتر می تواند به عنوان راهکاری جهت بهبود عملکرد دانه و روغن آفتابگردان در شرایط تنش گرمای انتهای فصل مناطقی مانند خوزستان توصیه گردد.