روش شناسی اثرپذیری غزل حافظ از قرآن

 قرآن کریم معجزه ای است که در قالب کلام ظهور یافته و در نهایت فصاحت و بلاغت نازل گردیده است؛ از این جهت بسیاری از پدیدآورندگان آثار منظوم و منثور در ادبیات فارسی، در خلق آثارشان از آن به انحای مختلف بهره جسته اند. تجلی کلام بلیغ قرآن در غزل حافظ نیز چشمگیر است. در این پژوهش سعی شده است روش ها و شگردهای گوناگون اثرپذیری حافظ در غزلیات از آیات کلام وحی مورد بررسی قرار گیرد.

 روش مطالعاتی در پژوهش حاضر اسنادی-تحلیلی است. این پژوهش به روش شناسی اثرپذیری غزل حافظ از قرآن کریم پرداخته و با تقسیم بندی شیوه های بهره گیری و ارایه شاهدمثالهایی از آیات قرآن کریم و ابیاتی از غزلیات حافظ، فرضیه خویش را انسجام بخشیده است.

 حضور واژگان، آیات، تعابیر، مضامین و اسالیب قرآنی در جای جای غزلیات حافظ، بیانگر آشنایی عمیق و فراگیر وی با قرآن کریم، علوم و مباحث قرآنی -از قبیل محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ و فقه الآیات- در کنار آشنایی با تفاسیر این کتاب آسمانی است. بررسیها نشان میدهد حافظ نه تنها معانی آیات را درک میکرده که از ارتباط آیات با یکدیگر نیز مطلع بوده است.

 مهمترین و اصلیترین زمینه های تاثیرپذیری و الگوبرداری غزل حافظ از قرآن کریم در این موارد میگنجد: اثرپذیری از ارتباط سنجیده لفظ و معنا در قرآن؛ اثرپذیری از الگوی هماهنگی لفظی و معنایی قرآن؛ بهره گیری از ترکیبات و واژگان قرآنی درجهت خلق صور خیال؛ اثرپذیری از الگوی جفتهای کمینه در قرآن؛ اثرپذیری در مطلع غزلها از شگردهای قرآنی؛ اثرپذیری از اعلام قرآنی؛ الهام گرفتن از اندیشه های قرآنی؛ اثرپذیری از شگرد آوا-معنایی قرآن؛ استنباط ذوقی از آیات قرآن و کمک به تکمیل قوافی شعر.