مقایسه مفهوم «خودشناسی» در نگرش مولوی و جامی

«خودشناسی» یا «معرفه النفس» از مهم ترین مباحثی است که علمای اخلاق، عرفا و فلاسفه از دیرباز بر آن تاکید داشته اند. حکما و عارفان مسلمان، مبتنی بر آیات قرآن و احادیث، به ویژه حدیث معروف «من عرف نفسه فقد عرف ربه» مهم ترین راه شناخت خدا را از مسیر معرفت حقیقی به «خود» دانسته اند. مولوی و جامی نیز در آثار خود، به ویژه اشعار عرفانی، به شیوه های گوناگون به خودشناسی و اهمیت و  آثار آن اشاره کرده اند؛ مولوی خودشناسی را جوهر جمیع دانش ها و نشناختن حقیقت خود را آفت جهان بشری دانسته و تصفیه باطن را راهی برای وصول به حقیقت الهی انسان برشمرده است؛ جامی نیز، از تابعان مولوی، در آثار مختلف خود از ضرورت خودشناسی، با هدف نایل شدن به ساحت قرب حق، سخن گفته است. یافته های این پژوهش، که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، نشان می دهد که هردو شاعر، با تاکید بر وصول به حق از مسیر خودشناسی، شروطی را برای تحقق این امر نیز ذکر کرده اند؛ مولوی و جامی به عشق الهی به عنوان مقدمه ای برای خالی شدن از نفسانیات باور دارند و معتقدند آدمی، از رهگذر جهاد با نفس، التزام به اعمال عبودی، عزلت، خلوت و شب زنده داری، قطع تعلق از غیر و مراقبه دایم می تواند به جایگاه حقیقی خود برسد.