از مصاحبت سیمرغ تا منتقد سیاسی و اجتماعی (سیری در اندیشه های سیاسی و اجتماعی عطار)

عطار بی تردید از استثنایات عرفان ایرانی و اسلامی است. آفرینش آثار ارزشمندی چون منطق الطیر، الهی نامه و مصیبت نامه، خود به تنهایی شاهدی کافی برای بزرگی و عظمت اندیشه و سترگی جایگاه او در عرفان و تصوف است. با این وجود  درخشش عطار در حوزه ی عرفان و تصوف موجب مغفول ماندن بسیاری از ابعاد اندیشگانی او شده است؛ که یکی از آنها تاملات سیاسی و اجتماعی اوست. در این مقاله، با روش تحلیلی-توصیفی برآنیم تا با بررسی و تحلیل نمونه هایی از شعر عطار در ارتباط با مکتب عرفانی که به آن تعلق داشته و در بستر سیاسی اجتماعی قرن ششم به شرح اندیشه های اجتماعی و سیاسی او بپردازیم. بنابراین، ابتدا آثار او را از منظر اجتماعی ارزیابی می کنیم و موضع او در مواجهه با جامعه را مورد بررسی قرار می دهیم و سپس به ظرفیت سنجی سیاسی آثار او در قالب دو بحث بنیان های اندیشه ی سیاسی و گونه شناسی انتقادهای سیاسی او می پردازیم. تردیدی نیست که  به واسطه ی اهمیت نقش و جایگاه تصوف در تمدن ایرانی و اسلامی، پژوهش هایی از این دست، ضمن آنکه می توانند جوانبی از این متون را آشکار کنند که تا پیش از این پشت حجاب زیباشناختی و معرفتی پنهان بودند، به شناخت سیر تحول اندیشه های سیاسی و اجتماعی کمک شایانی می کنند