کاربست گراف برای تعیین شبکه معنایی افعال پایه زبان فارسی

پژوهش میان رشته ای حاضر، در چارچوب کلی زبان‏شناسی شناختی، معناشناسی واژگانی (شناختی) و زبان‏شناسی رایانشی و با استفاده از نظریه ی گراف به تعیین و تحلیل شبکه ی معنایی بخشی از افعال زبان فارسی می پردازد. بدین منظور، 50 فعل پایه ی پربسامد فارسی از  فهرست های تاییدشده عبادی و همکاران (1393)، بی جن خان و همکاران (1393) و صحرایی و همکاران (1396) انتخاب شدند تا قوی ترین و پربسامدترین روابط مفهومی و درون زبانی میان آن‏ها با ارایه ی مشخصات گراف ترسیم شده توسط فارسی زبانان، مشخص گردد. روش پژوهش میدانی است، جامعه ی آماری آن را افراد فارسی زبان شاغل به تحصیل در یک مرکز علمی-کاربردی و دانش‏جویان دانشگاه صنعتی شریف، که زبان مادری آن ها فارسی است، تشکیل می دهند و حجم نمونه 101 نفر بوده است. ابزار پژوهش پرسش‏نامه‏ا‏ی بومی‏‏سازی‏‏شده شامل افعال مورد بحث است که به آزمون شوندگان داده شد تا هرگونه ارتباط معنایی میان این افعال را ترسیم نمایند. با استفاده از نرم افزارهای جاوا و پایتون، گراف داده های مستخرج از پرسش نامه ها، گراف مادر، ترسیم گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد الگوی گراف ترسیم شده برای فارسی زبانان بازتاب دهنده ی روابط مفهومی ترادف، تضاد معکوس، چندمعنایی، رابطهمعنایی استلزام، شامل روابط "نوعی از" (شمول معنایی) و جزء‏واژگی، و همچنین، روابط باهم آیی و سببی می باشد که از این میان، باهم آیی (29.61درصد)، استلزام (85/23درصد) و تضاد (16.71 درصد) بیشترین فراوانی را دارند. دستاورد این پژوهش شناسایی شبکهمعنایی این افعال در واژگان ذهنی فارسی زبانانی است که زبان مادری آن ها نیز فارسی است که می توان از آن در بهینه سازی تهیه و تدوین مواد درسی دروس پایه برای فارسی آموزان غیرفارسی‏زبان و همچنین، استفاده از روش های نوین آموزشی، نظیر آموزش خوشه ای افعال، استفاده نمود.