معرفی نوآوری های مفسران قرآن کریم در قرون 5 و 6 ق (مطالعه موردی سوره مبارکه جمعه)

قرآن در دوره های مختلف تفسیر شده و تفاسیر در هر دوره دارای نوآوری بوده اند . این نوشتار در سه بخش علوم قرآن، ادبیات، نکات تفسیری به معرفی نوآوری های مفسران می پردازد. به منظور مطالعه ی دقیق تر، مختصات این نوشتار، تفاسیرمذهب شیعه و اهل تسنن در قرن پنجم و ششم هجری قمری، با تمرکز بر تفسیر سوره ی مبارکه ی جمعه تعیین شده است. بررسی ها حاکی از آن است که مفسران این دوره در مباحث علوم قرآنی، به زمان و مکان نزول از جنبه ی تاریخی، نقد قولی و تحلیل محتوایی روایات و همچنین طرح اختلاف قرایاتی که با حذف یا افزودن حرکات، حروف و تشدید بوده، طرح قرایات شاذ، ارایه طبقه بندی نو، به موازات تحلیل و تعلیل ادبی پرداخته اند. در این دوره اغلب مفسران اهتمام فراوانی بر طرح مصادیقی نو از نکات صرف و نحوی داشته اند، زمخشری به نکات بلاغی نیز توجه داشته است. نکات تفسیری نو و بدیعی در این دوره، بروز و ظهور داشته است. نقدی معناشناسانه از واژگان، جامع نگری و ارایه طبقه-بندی نو و بررسی سیر تاریخی واژه، روش برخی از مفسران این دوره در بررسی واژه ها بوده و آیات نیز در زمینه ی واژه، موضوع و حکم صادره، مقارنه گردیده اند. پیوند ادبیات و عرفان و ضرب بی سابقه ی روایات و ظرایف عرفانی در تفسیر، نگارش تفسیر عرفانی بر کل سوره های قرآن و نگارش تفسیر چند سطحی نیز از نوآوری های تفاسیر عرفانی این قرون است. همچنین گرایش عقلی- اجتهادی، به پرچمداری شیخ طوسی و گرایش تاریخی از گرایشات نوین این قرون به شمار می آید.