تاثیر کلام امام علی (ع) در دیدگاه سراج طوسی در تبیین مقام عرفانی رضا

«رضا» یکی از مقامات عرفانی و بلکه والاترین آنهاست. با توجه به اهمیت آن در سیر و سلوک عرفانی، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، مقام عرفانی رضا را در اللمع سراج طوسی به عنوان قدیمی ترین اثر تعلیمی عرفانی مورد بررسی قرار داده و مبتنی بر کلام امیرالمومنین (ع) آن را نقد کرده و تاثیرپذیری این متن را از آموزه های امام عارفان شناسایی کرده است. سراج همچون بعضی دیگر از عارفان با شاخص هایی مقامات را از احوال جدا کرده و «رضا» را جزو مقامات لحاظ کرده است و پس از آن، احوال را برمی شمارد. اما تطبیق کلمات امیرالمومنین (ع) در خصوص «رضا» بر شاخص های مذکور، نشان می دهد دیدگاه عرفایی چون ابن عربی با کلام حضرت سازگارتر است که تفاوت احوال و مقامات را از حیث شدت و ضعف می بینند و تمایز ماهوی میان آن ها قایل نیستند. در سخنان حضرت، مرز گذاری و دسته بندی میان احوال و مقامات وجود ندارد و می توان هم احادیث دال بر مقام و اکتسابی بودن رضا و هم احادیث دال بر حال و اعطایی بودن رضا را در آن مشاهده کرد. با توجه به کلام امیرالمومنین (ع)، مرتبه سومی که سراج برای اهل رضا قایل شده است، امکان تحقق ندارد و این از ایرادات تقسیم بندی سه گانه اوست.