طراحی و روانسنجی «مقیاس حس مکان در محله ی شهری» در شهر زنجان

حس کلی که پس از ادراک نسبت به محیط خاص در فرد به وجود می آید، "حس مکان" نامیده می شود که یکی از عوامل مهم در برنامه ریزی و مدیریت شهری است. پژوهش حاضر با هدف طراحی و روانسنجی "مقیاس حس مکان در محله ی شهری" در ساکنان محله کارمندان شهر زنجان انجام شد.

پژوهش حاضر، از نوع روش شناسی است. در ابتدا، مروری وسیع بر متون مربوط به موضوع پژوهش شامل اسناد کتابخانه ای و مقالات علمی از سال 2012 تا 2021 میلادی انجام و با تحلیل آن ها در قالب فرم استخراج داده ها، "مقیاس حس مکان در محله ی شهری" طراحی شد. سپس نسبت روایی محتوا و  شاخص روایی محتوای مقیاس با نظرخواهی از  15 تن متخصص رشته های معماری و برنامه ریزی شهری با روش نمونه گیری هدفمند به روش گلوله برفی انجام شد. روایی سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی و روایی همگرا و روایی واگرا با توزیع مقیاس بین 480 تن ساکن محله کارمندان شهر زنجان به روش در دسترس بررسی گردید. پایایی ترکیبی و پایایی به روش همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ محاسبه شد. داده ها، در نرم افزار اس پی اس اس نسخه 22 و آموس نسخه 24 و پی ال اس نسخه 3 تحلیل گردید.

در بخش کیفی، "مقیاس حس مکان در محله ی شهری" با 50 عبارت طراحی شد. در بخش کمی، نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا اندازه گیری شد و 18 عبارت حذف و 32 عبارت باقی ماند. روایی سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی با 480 تن ساکنان محله کارمندان شهر زنجان انجام و نتایج، 3 زیرمقیاس معنایی (ادراکی-احساسی)، فضایی (فرمی-کالبدی) و اجتماعی (عملکردی-فعالیتی) را نشان داد. روایی همگرا 525/0 و روایی واگرا 78/0 به دست آمد. پایایی ترکیبی و پایایی به روش همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ، برای 3 زیرمقیاس معنایی (ادراکی-احساسی)، فضایی (فرمی-کالبدی) و اجتماعی (عملکردی-فعالیتی) به ترتیب 83/0، 87/0 و 87/0 و برای کل مقیاس، 93/0 به دست آمد.

"مقیاس حس مکان در محله ی شهری" با 32 عبارت و 3 زیرمقیاس، روا و پایا می باشد. پیشنهاد می گردد از مقیاس طراحی شده در پژوهش های مرتبط با حس مکان در محله ی شهری و برنامه ریزی شهری استفاده شود.