تحلیل تاریخی جامع نگاری علوم قرآن؛ «فضائل القرآن» ابوعبید قاسم بن سلام

مسلمانان از دیرباز تالیفاتی در علوم قرآن داشته اند که از نخستین جامع نگاری ها فضایل القرآن ابوعبیدقاسم بن سلام است. سوال اصلی آن است که نگارش فضایل القرآن متاثر از چه عوامل بنیادینی بوده و رتبه عوامل به چه صورت قابل تحلیل است؟ این تحقیق از طریق یک روند منظم و استقرای تحلیلی؛ داده های تحلیلی را در مورد «جریان سازبودن فضایل القرآن»، «رابطه و تعامل فضایل القرآن با کتب هم عصر آن» و «عوامل موثر بر نگارش فضایل القرآن» برای دانش پژوهان رشته علوم قرآن بیان کرده است. روش پژوهش حاضر، کیفی بوده و از تکنیک کدگذاری و مقوله بندی استفاده شده است. رویکرد ابوعبید در مواجهه با تجمیع احادیث علوم قرآن به دلیل تخصص و تبحر او در علم حدیث، اجتهادی و نقادانه بوده است. عوامل تاثیرگذار درونی در نگارش فضایل القرآن نقش آفرینی بیشتری داشته و عوامل بیرونی بر نگارش آن به دلیل حریت، تخصص و تسلط نویسنده تاثیر کمتری داشته است. مقوله قدمت، ساختار و کارکرد کتاب، عوامل فرهنگی اجتماعی، زمینه ای، شخصیت فردی و همنشینان ابوعبید قاسم بن سلام، شهرت، داشتن کتاب تک نگاری علاوه بر کتاب جامع، شخصیت علمی و اخلاقی ابوعبید، بیشترین تا کمترین تاثیر را در جریان سازی کتاب ایفا کرده اند.