تپه قزانچی، سکونتگاهی از اوایل نوسنگی تا عصر مفرغ در دشت کرمانشاه

دانسته های موجود از محوطه های اوایل نوسنگی و فرآیند نوسنگی شدن در شرق هلال حاصلخیزی باوجود بازنگری در کاوش های گذشته هم چنان با پرسش های زیادی مواجه است. محوطه قزانچی در شمال غرب کرمانشاه و در ارتفاع 1323 متری بالاتر از سطح دریا، کنار رودخانه رازآور، به دلیل وجود نهشته های متوالی دوره نوسنگی انتخاب شد. از اهداف مهم این پروژه، مستندسازی دقیق یافته های زیست باستان شناختی برای روشن ساختن ویژگی های فرهنگ مادی جوامع اولیه نوسنگی، الگوهای سکونتی، معیشت و زیست محیط پیرامون محوطه بود. فرضیه وجود استقرارهای نوسنگی بدون سفال در این بخش از زاگرس با توجه به محوطه هایی مانند گنج دره و شیخی آباد نیازمند بررسی در تپه قزانچی بود. هم چنین آسیب های زیادی که بر اثر فعالیت کشاورزی در 50 سال گذشته به تپه وارد شده سبب ایجاد دیواره ای به طول حدود 100 متر از توالی فرهنگی هولوسن و پدیدارشدن نهشته های باستانی بر ضرورت انجام عملیات کاوش و نجات بخشی و مطالعه این محوطه می افزود. تپه قزانچی در زمستان 1397 با هدف شناسایی دقیق توالی دوره ای و تعیین عرصه و حریم گمانه زنی و کاوش شد و وسعت عرصه محوطه حدود دو هکتار تخمین زده می شود. عملیات لایه نگاری در برش دیواره شمالی در سه ترانشه انجام شد. در نتیجه لایه نگاری و گاهنگاری نسبی و مطلق معلوم شد که لایه های فوقانی محوطه به دوره مفرغ میانی و مس وسنگ جدید و لایه های تحتانی به دوره نوسنگی بی سفال تعلق دارد. نتایج بررسی های باستان گیاه شناسی، باستان جانورشناسی، ریزریخت شناسی خاک و دیرین اقلیم شناسی، نشان از وجود محیط مرطوب پیرامون محوطه طی دوره هولوسن دارند. تپه قزانچی طی دوره مفرغ میانی با مراحل فوقانی چقاماران و مرحله سوم گودین تپه و در دوره مس وسنگ با چقاماران و مراحل میانه و متاخر سیاه بید و مرحله نهم گودین تپه در منطقه زاگرس مرکزی هم زمان بوده است. در دوره نوسنگی بی سفال نیز با محوطه هایی نظیر: شیخی آباد، چیاسبزشرقی، کلک اسدمراد و چغاگلان، تقریبا هم زمان بوده و جزو نخستین سکونتگاه های اوایل هولوسن در شرق هلال حاصلخیزی محسوب می شود.