تحلیلی بر سفالینه های دوران اسلامی قلعه یل سویی شهرستان گرمی، اردبیل

قلعه یل سویی، یکی از مهم ترین و بزرگ ترین قلاع دوران اسلامی در شهرستان گرمی اردبیل و در حوزه جغرافیایی شمال غرب ایران بوده که حجم انبوه داده های فرهنگی آن، ازجمله «سفال» بر اهمیت محوطه افزوده است. این قلعه تاریخی در سال 1397 مورد بررسی های روشمند باستان شناسی قرار گرفت. در ضمن مطالعات و بررسی های صورت گرفته در این محوطه، یافته های سفالی زیادی، شامل ظروف سالم و قطعات مختلف شکسته در کارگاه های مختلف کاوش شناسایی شد که بر اهمیت این سایت باستانی بیش از پیش، افزوده و ضرورت ساماندهی و تحلیلی شفاف را در رابطه با این یافته های مهم فرهنگی موجب گردید. از نکات مهم در ارتباط با سفالینه های قلعه یل سویی، وجود گونه های سفالی از منظر فرمی و نقوش آن بوده که تا به امروز موردمطالعه قرار نگرفته و می تواند در زمینه مطالعات سفالینه های دوران اسلامی در حوزه جغرافیایی شمال غرب ایران مفید واقع گردد. در این راستا، پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی-تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای و کاوش های میدانی، به معرفی، گونه شناسی و تحلیل نقوش سفالینه های محوطه یل سویی پرداخته است؛ هم چنین منشا تولید این آثار در منطقه، شناسایی نواحی در تعامل و روابط فرهنگی با قلعه یل سویی و درنهایت تعیین دوره زمانی آن براساس گاهنگاری و مقایسه های صورت گرفته؛ از مهم ترین اهداف و پرسش های مطرح شده در این پژوهش هستند. مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که سفال های این محوطه در یک دسته بندی کلی به چهار گروه: سفال های بدون لعاب ساده و منقوش و سفال های لعاب دار ساده و منقوش قابل تقسیم بوده و شامل انواع تکنیک های قالب زده، نقش کنده، نقش مهری، نقش افزوده، ترکیبی، لعاب یک رنگ، نقاشی روی لعاب، نقاشی زیرلعاب، آق کند، زرین فام، و اسگرافیاتو می باشد. این آثار متعلق به قرون نخستین اسلامی و هم چنین قرون میانی، خصوصا دوره سلجوقی بوده و نوع نقوش و تکنیک های به کار رفته در این سفالینه ها، نشان از ارتباطات منطقه ای و فرامنطقه ای قلعه یل سویی با دیگر نواحی هم چون: آذربایجان، زنجان، کاشان، ری، نیشابور و همدان دارد.