حقوق دفاعی اشخاص تحت نظر قبل از بازجویی (مورد مطالعه حق تفهیم اتهام، داشتن وکیل و حضور فوری نزد مقام قضایی)

پلیس در نظام حقوقی ایران به طور استثاء و طبق شرایط مشخصی حق دستگیری و بازجویی از اشخاص و تحت نظر قرار دادن آنان را دارد. لذا در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 الزاماتی برای رعایت حقوق شخص تحت نظر در نظر گرفته شده است، لکن اگر ضابطان دادگستری به آن اعتقاد و باوری نداشته باشند، هیچ گاه در عمل این حقوق در حد مورد انتظار مراعات نخواهد شد، هدف این پژوهش تاثیر الزامات اجرای قانون آیین دادرسی کیفری مصوب1392 بر رفتار ضابطان در رعایت حقوق شخص تحت نظر است.

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات کمی - پیمایشی است. جامعه آماری شامل 384 نفر از جامعه وکلا، ضابطان(پلیس آگاهی، مواد مخدر، اطلاعات و فتا)، قضات در تهران هستند که با روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند ابزار تحقیق، پرسشنامه است که اعتبار آن با روش محتوایی و صوری تایید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ87/.به دست آمد و از آزمون های تی، کلوموگروف - اسمیرینوف و فریدمن برای تحلیل استفاده شده است.

در این پژوهش رعایت حق تفهیم اتهام با میانگین66/3، تفهیم حقوق شخص تحت نظر به او با 95/4، حق معاینه پزشک 22/4 ، حق حضور فوری نزد مقام قضایی62/3، بیش از حد متوسط و در سطح زیاد ارزیابی شده است. هم چنین دسترسی شخص تحت نظر به وکیل با میانگین81/2 و حق تماس با خانواده و بستگان 32/2 کمتر از حد متوسط و در سطح پایین ارزیابی شده است.

از دلایل اصلی عدم رعایت حقوق اشخاص تحت نظر از سوی ضابطان در این پژوهش ضعف در زیرساخت-های کشف جرم و ادله اثبات آن در برخی جرایم مهم، بهانه هماهنگی با مقام قضایی، مهم بودن جرم و امکان فراری دادن شرکاء و معاونین و امکان امحاء آثار جرم، از سوی ضابطان بوده است.