نقشه شناختی فازی عوامل کلان تعیین کننده سلامت جمعیت در ایران

ارتقاء سلامت از مهم ترین وظایف سیاستگذاران و اهداف توسعه پایدار است. از این رو پژوهش حاضر باهدف تعیین مهم ترین عوامل کلان تعیین کننده سلامت جمعیت در ایران و به تصویر کشیدن روابط علی میان این عوامل انجام شد.

پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد ترکیبی در سه مرحله انجام شد. ابتدا با تحلیل محتوای منابع موجود در بازه 2000-2019، تعیین کننده های کلان اجتماعی سلامت شناسایی و غربالگری عوامل، به روش دلفی فازی و نظرسنجی از 15 نفر از خبرگان انجام شد. درنهایت روابط علی میان تعیین کننده های اجتماعی سلامت در قالب نقشه شناختی فازی (FCM) نشان داده شد.

در مرحله اول 96 عامل موثر بر سلامت در سطح کلان شناسایی شد که در دو طبقه اصلی ملی و جهانی و 16 زیر طبقه قرار گرفت. پس از غربالگری 8 مورد که دارای اهمیت کمتری در سلامت جمعیت بود حذف شد. تحلیل روابط علی نشان داد سیستم اقتصادی با درجه مرکزیت 21/06 و خروجی 10/91 مهم ترین و تاثیرگذارترین عامل موثر بر سلامت جمعیت در سطح کلان است. پس از آن حکمرانی و سیاست گذاری و سیاست های ملی به ترتیب با درجه مرکزیت 20/25 و 20/19 قرار داشتند.

بدون در نظر گرفتن روابط علی، نظام سلامت دارای بیشترین اهمیت در سلامت جمعیت است. اما با در نظر گرفتن روابط علی، سیستم اقتصادی مهم ترین عامل بوده و نظام سلامت در میان سه عامل اول قرار ندارد. بنابراین تجزیه و تحلیل نقشه شناختی فازی به سیاست گذاران کمک می کند تا با درک اولویت ها و پیوند بین بخش ها در توسعه و اجرای سیاست های سلامت محور، بهترین سیاست ها را اتخاذ نمایند.