فهم مخاطب از معنای هنر اسلامی بر اساس سنت حکمی و عرفانی و تبیین اقتضائات آن با استناد به مرصاد العباد

مقاله حاضر در پاسخ به این پرسش که «فهم مخاطب» از هنر اسلامی چگونه محقق می شود، شکل گرفته است. پرسش مذکور نیز به واسطه اتخاذ «رویکرد حکمی و عرفانی» در خوانش هنر، قابلیت مطرح شدن یافته است. می دانیم مواجهه با هنر از دریچه رویکردهای مختلف، نتایج متفاوتی در پی دارد؛ نخستین نتیجه اتخاذ رویکرد حکمی و عرفانی، قایل بودن به «صورت» و «معنا» در متن هنر است. وانگهی، فهم محتوای نهفته در صورت آثار به سادگی ادراک فرم محسوس که مهم ترین شرط آن، سلامت حواس مخاطب است، میسر نمی شود. شرح چگونگی نیل مخاطب به معرفت و فهم معنای نهفته در صورت آثار، هدف نگارنده از این پژوهش است؛ چراکه می دانیم از میان تمام مخاطبان آثار هنرهای معناگرای اسلامی، همگی قادر به «فراروی از فرم» و «دریافت محتوا» نیستند، بلکه «تحقق شروطی» لازم است تا مخاطب بتواند با تامین آن، به «فهم هنر اسلامی» و معرفت حقیقت متجلی در زیبایی صورت آن، نایل گردد. آشکارگی این شروط، به مدد تحلیل و با استناد به داده هایی که از طریق کتاب خانه ای گرد آوردیم، محقق شده است. پژوهش حاضر در گام نخست، «چیستی هنر» و در گام دوم، «چگونگی فهم آن» را تشریح می کند؛ سپس شروطی که تحقق فهم مخاطب، مستلزم تهیا آن است، با استناد به مرصاد العباد، از «شناخته شده ترین منابع حکمی و عرفانی» بیان می شود که فصلی از آن درباره «محترفه و اهل صنایع» است