تدوین و هنجاریابی آزمون رشدی زبان فارسی

هدف :

هدف اصلی این پژوهش در فقدان آزمون رشدی با هنجار متناسب با سن رشد کودکان برای زبان فارسی، تدوین آزمون رشدی روا و معتبر برای گردآوری داده های هنجار از کودکان 3 -7 ساله سالم فارسی زبان ایرانی است. از این آ زمون می توان برای شناسایی اختلال زبانی و سنجش شدت آن در کودکان فارسی زبان3 تا 7 ساله دارای اختلال های رشدی زبان در مقایسه با همتایان سنی آن ها نیز استفاده کرد.

روش بررسی:

 پژوهش حاضر به منظور تدوین و هنجاریابی آزمون رشدی زبان فارسی به عنوان یک ابزار توصیفی روا و معتبر، در 3 مرحله انجام شد. ابتدا پیش نویس سازه نخست آزمون با درنظر گرفتن مختصات زبانی و فرهنگی زبان فارسی و مطالعات پیشین برای سطوح زبانی واج شناختی، تک واژشناختی، نحوی، معناشناختی وکاربردشناختی با 9 آزمایه، 180 گویه و دو داستان تصویری تدوین شد. نسخه نخست آزمون بر روی 200 کودک سالم 3 تا 8 سال فارسی زبان تهرانی برای سنجش حساسیت آزمایه ها برای گروه های مختلف سنی اجرا شد. نتایج این نسخه به وسیله 3 متخصص آسیب شناس گفتار و زبان خبره و 3 زبان شناس بالینی بررسی و نسبت روایی محتوایی آن به دست آمد. نتایج این مرحله در کارگاه بالینی برای 20 تن از متخصصان گزارش شد. در مرحله دوم باتوجه به نتایج و پیشنهادها اصلاحات لازم در سازه آزمون و گویه ها انجام شد. همچنین آزمایه «تک واژ جمع» که از حساسیت تشخیصی کافی برخوردار نبود، حذف و آزمایه «تعریف واژه» که در سایر آزمون های رشدی کاربرد داشت، به ساختار آزمون افزوده شد. نسخه نهایی آزمون با 9 آزمایه، 105 گویه و 2 داستان تصویری برای کودکان 3 تا 7 تدوین شد. نتایج نشان داد آزمون برای گروه سنی 8 سال از حساسیت تشخیصی هنجار برخوردار نیست. سپس نسخه پالایش شده به صورت پایلوت بر روی 200 کودک فارسی زبان در جامعه نمونه اجرا و روایی و اعتبار آن محاسبه شد. برای بررسی روایی صوری و محتوایی نسخه نهایی آزمون از نظرات 8 متخصص گفتاردرمانی و زبان شناسی و برای بررسی روایی سازه از ماتریس همبستگی و تحلیل عاملی تاییدی و برای تعیین اعتبار آن از آلفای کرونباخ استفاده شد. در مرحله سوم نسخه نهایی آزمون به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تصادفی در 5 استان منتخب تهران، مازندران، فارس، اصفهان و خراسان از 1200 کودک 3 تا 7 ساله مهدکودک ها و مدارس در دسترس به وسیله آسیب شناسان گفتار و زبان آموزش دیده اجرا و داده های گویه ها و نمونه گفتارهای پیوسته ضبط شده به کمک نسخه 20 نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شد.

یافته ها:

 روایی محتوایی 0/78 و اعتبار آزمون 0/76 به دست آمد. علاوه بر تایید روایی سازه و روایی تشخیصی آزمون، همبستگی بین آزمایه ها و نمره کلی آزمون نیز در سطح 0/01 (با همبستگی 0/20 تا 0/83) معنادار بود. هنجار گروه های سنی در بازه سنی 6 ماهه و یکساله به صورت نمره استاندارد محاسبه و در جدول ها گزارش شد. 

نتیجه گیری:

 آزمون رشدی زبان فارسی می تواند ابزاری با روایی و اعتبار مناسب برای سنجش هنجار زبانی کودکان گروه های سنی 3 تا 7 ساله باشد. هنجارهای سنی به دست آمده در این پژوهش، می تواند به عنوان معیاری برای تعیین فاصله سن تقویمی با سن زبانی کودکان 3 تا 7 سال و تعیین شدت آسیب باشد. از هنجارهای سنی آزمون نیز می توان برای ارزیابی و تعیین میزان پیشرفت کودکان پس از توان بخشی استفاده کرد.