ماهیت حقوقی و استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی در رویه قضایی

مراجعه به داوری مستلزم تراضی طرفین است. تراضی از نظر حقوقی یک قرارداد است که ممکن است به شیوه های مختلف منعقد شود. اما دو شیوه متداول تر عبارت است از: اول، انعقاد موافقتنامه داوری به صورت مستقل از قرارداد یا معامله اصلی (قرارداد پایه) که به موجب آن طرفین تراضی می کنند اختلافات فیمابین را به داوری ارجاع دهند (موافقتنامه داوری مستقل). دوم، تراضی به داوری به صورت شرط ضمن قرارداد اصلی که مطابق آن نیز متعاملین توافق می کنند که اختلافات و ادعاهای ناشی از قرارداد را از طریق داوری حل و فصل نمایند (شرط داوری ضمن قرارداد) و در هریک از این دو روش؛ قرارداد داوری را باید قراردادهای فرعی و تبعی تلقی کنیم که همواره به مناسبت یک قرارداد اصلی (بیع، حمل و نقل کالا، بیمه و غیره) منعقد می شود. این خصیصه فرعی بودن قرارداد داوری، موجب طرح این سوال شده است که اگر قرارداد اصلی باطل باشد یا فسخ شود، بطلان و فسخ آن چه تاثیری در قرارداد داوری دارد؟ اگر بطلان یا فسخ قرارداد اصلی را موثر در حیات قرارداد داوری بدانیم، با این دور باطل مواجه می شویم که بطلان قرارداد اصلی موجب بطلان قرارداد داوری است و داوری که بر اساس قرارداد داوری باطل به بطلان قرارداد اصلی رای صادر می کند، رای باطل و بی اثری صادر کرده است. به خاطر رفع چنین اشکالی، در اغلب کشورهای دنیا این نظر پذیرفته شده است که قرارداد داوری از قرارداد اصلی مستقل است و در نتیجه بطلان قرارداد اصلی موجب بطلان قرارداد داوری نیست.