نقش مردم در انقلاب اسلامی ایران: تحلیلی بر مبنای دیدگاه فوکویی

امروزه دیگر نمیتوان عاملیت مردم در ایجاد رخدادهای اثرگذار در جوامع را نادیده گرفت. به بیانی دیگر نقش مردم در تغییر ساختارهای جامعه ی خود و بعضا جهت دهی یا تغییر رفتارهای سیاسی حاکمان به طور برجسته مشاهده میگردد و تحلیلگران و اندیشمندان با پرداختن به عاملیت مردم، جنبش و خیزش های معاصر را مورد بررسی قرار میدهند. بر همین اساس، مقاله ی حاضر با هدف بررسی جایگاه مردم در انقلاب اسلامی ایران با نگاه تبارشناسانه ی میشل فوکو انجام و در پی یافتن پاسخی برای این پرسش هاست که دال ′′مردم′′ در گفتمان های مختلفی که در روند انقلاب ایران حاکم شده به چه مدلولاتی اشاره داشته و چگونه می توان از منظر تبارشناسی فوکویی، جایگاه مردم در انقلاب را تحلیل نمود؟ ادعای نگارنده آن است که بر اساس نگرشی تبارشناختی، انقلاب اسلامی ایران صرفا بر اساس عاملیت مردمی قابل درک است و نقش سایر عوامل بسیار محدود است. نقش آفرینی از مردم سنتی رعیت و عشیره ای پیش از مشروطه تا مردم مشارکت جو در مشروطه ی شبه مدرن و سپس در جایگاهی مطیع و رعیت گونه در نظام سیاسی دوره ی پهلوی و نهایتا مردم دارای عاملیت در دوره ی انقلاب اسلامی، موجبات گسست را در نظام-های سیاسی متفاوت فراهم آورده است. برای بررسی این ادعا، مباحث در قالب بخشهای نظری، روند انقلاب، تحلیل عمومی انقلاب و تحلیل تبارشناختی انقلاب ارایه و در پایان به استنتاج از مباحث پرداخته می شود. یافته ها نشان می دهد که بدون فهمی از گسستهای نقش آفرینی دال مردم در طول زمان، نمی توان حضور مردم در انقلاب اسلامی را به روشنی تبیین نمود.