بررسی تحلیلی و خاستگاه شناسی برگ/ ماسک های نمادیندر فرهنگ و ادبیات کهن ایران

هدف این مقاله بررسی جنبه های رمزگانی برگ/ماسک های آیینی ایران، با رویکرد کهن الگویی است. برگ/ماسک ها همواره در فرهنگ نمایشی مردم ایران، دارای جایگاهی گوناگون، گاهی متضاد، نافذ و معناگرا بوده و در مناسبت های متفاوت مناسک آیینی، مورد بهره برداری نمادین، تزیینی، طبیعی و گاهی تفریحی قرار می گرفته است. برگ ها به مرور زمان به عنوان امکانات صحنه، در نقش آفرینی های نمادین فرهنگ مردم، مهم و اثرگذار بوده اند. فرهنگ و ادب ایران برای هر یک از تفاوت ها و تمایزهای فرهنگی عناصر نمادین، دلایل و بیانیه هایی ویژه دارد. داستان ها و حاشیه های مربوط به برگ/ماسک ها، این فرایند را روشن تر می سازد. برگ/ماسک ها برپایه داستان های مربوط به کاراکترهای کهن (شفاهی یا مکتوب) در فرهنگ مردم، از کارکردهای گوناگون نمایشی، سیاسی، کمدی، فرهنگی، اجتماعی و گاهی نیز اقتصادی برخوردارند. نتایج نشان می دهد که برگ ها در فرهنگ و زبان ایران، به برک، برکا، بورگ، یا برگه مشهورند و با هم نشینی کلاغ، در آیین های بومی و مذهبی هفت گانه اسطوره میترا، مفهومی نمادین پیدا کرده اند. ریشه باستانی برک/ماسک، یا برگ در فرهنگ و ادبیات ایران، به هزاره سوم پیش از میلاد مربوط می شود. در حال حاضر نیز مردم جنوب ایران، افغان ها، اعراب، ارمن ها و دیگر اقوام غیرایرانی آن را مورد استفاده قرار می دهند و در پاره ای از موارد متاثر از فرهنگ و زبان عربی آن را برقع می گویند. ارمنیان نیز آیینی نمایشی با عنوان باریگندان دارند که پژوهشگران ارمن شناس هنر به آن جشن بالماسکه می گویند. برگ های ایرانی به تناسب آیین ها، فصل ها و فرهنگ ها، نمود سمبلیک یا نشانه ای و تمثیلی پیدا کرده اند. روش این پژوهش، کتابخانه ای اسنادی و میدانی (مشاهده مشارکتی نگارنده در میدان پژوهش) است.