گذار به گذشته، طریق رهایی از حرمان حال؛ تحلیل و بازنمایی نقش نوستالژی در تطهیر عصر پهلوی

نوستالژی یا حسرت گذشته، مفهومی مهم در مباحث فرهنگ سیاسی جامعه است. این مفهوم مبین ناامیدی و حرمان از شرایط حال، و پدید آمدن اشتیاق به گذشته است؛ گذشته ای فرا واقعی و عاری از کاستی ها که در روان و خاطر امروز جامعه برساخته می شود. نوستالژی را می توان نوعی خودفریبی دانست که برای برون رفت از شرایط نابسامان، به تحریف گذشته و پیرایش رویدادها برای رویایی جلوه دادن آن و احساس سرخوشی و التیام آلام می پردازد. یکی از پدیده ها در بخش هایی از جامعه ایران در سال های اخیر، اشتیاق به گذشته در عصر پهلوی و بروز حس نوستالژیک نسبت به آن است. سوال اصلی مقاله این است که نوستالژی چه نقشی و چگونه در بازتولید گذشته پیراسته و فراواقعی از دوره پهلوی توسط مخالفان جمهوری اسلامی و پذیرش آن در بخش هایی از جامعه ایران تاثیر داشته است؟ فرضیه مقاله این است که با توجه به وجود دو مولفه نوستالژی، یعنی یاس از حال و اشتیاق به گذشته، جامعه امروز ایران، در مواجه با سختی معیشت، تصویر مبهم از آینده و یاس از حال و برای تسکین درد، به گذشته ای رویایی و پیراسته شده مشتاق می شود که در ذهن خود پرداخته است. این بستر روانی برساخته و فربه شده در جامعه، زمینه نادیده انگاری هر نوع کاستی، فساد، جنایت، محرومیت ، ظلم، سرکوب، استبداد، وابستگی و... در دوره پهلوی را در اذهان جامعه فراهم نموده و در ساخت جامعه ای فرا واقعی و تطهیر جنایات پهلوی توسط جریان ها و رسانه های مخالف جمهوری اسلامی و گرایش به ارتجاع، نقش ایفا می نماید.