مطالعه‏ ی وضعیت شاخص‏های اجتماعی در خوشه‏ ی صنعتی نساجی یزد

صنعت نساجی از صنایع استراتژیک و از ارکان اساسی جامعه محسوب می‏شود. نساجی در یزد از قدمت طولانی برخوردار است اما در سال‏های اخیر وضعیت نامطلوبی را تجربه می‏کند. در این میان، خوشه‏ های صنعتی با گرد آوردن بنگاه ‏های کوچک، مزیت ‏های فراوانی در توسعه‏ ی اقتصادی دارند. عوامل گوناگونی در موفقیت خوشه‏ های صنعتی موثر هستند. «سرمایه‏ ی اجتماعی» یکی از شاخص‏های توسعه‏‏ است که در این پژوهش به مطالعه‏ آن در خوشه‏ی صنعتی نساجی یزد با رویکرد کیفی پرداخته‏ ایم. برای سنجش این شاخص، رابطه دولت، دانشگاه و مراکز پژوهشی، و انجمن‏ های تخصصی با صنعت نساجی را در سطح استان یزد مد نظر قرار داده ‏ایم. ‏داده ‏های این پژوهش از مصاحبه‏ی نیمه‏ ساختارمند با 17 نفر از صاحبان صنایع، دانشگاهیان و فناوران این حوزه به دست آمد. ‏‏یافته‏ های این پژوهش حاکی از ضعف سرمایه اجتماعی در این صنعت است. بر اساس تحلیل مضمون مصاحبه با خبرگان این حوزه، چالش‏های مربوط به شکل‏ گیری سرمایه اجتماعی به ویژه روابط موثر صنعت نساجی با تشکل‏ های صنعتی و مراکز علمی- پژوهشی- نواوری عبارتند است: «رویکرد غیرموثر دولت برای ارتقای تشکل‏ها به جایگاه حمایتی صنعت»، «بیگانه بودن صاحبان صنعت با فرهنگ تشکلی»، «عدم پشتیبانی از طرح‏های توسعه فناوری و ایجاد دانش فنی» و «موانع انگیزشی و حجم بالای فعالیت‏های آموزشی و اجرایی دانشگاهیان»، «عدم توسعه‏ ی زیرساخت‏های لازم برای تجاری‏ سازی پژوهش ‏ها»، «فقدان تفکر سیستمی بین مدیران صنعت و دانشگاه»، «نبود برنامه ‏ریزی ماموریت‏ گرا در سیاست‏های آموزشی و پژوهشی نظام آموزش عالی»، « واپس‏گرایی در‏ حوزه‏ ی برنامه‏ ریزی ساختار‏مند»، «عدم ایجاد سازوکارهای لازم جهت کاهش قیمت تمام‏شده و افزایش توان رقابت ‏پذیری»، «سیاست‏های غیرمتمرکز و رانت‏گستر»، «نبود نگاه آینده ‏نگر و تخصصی در سیاستگذاری‏ ها». ‏یافته ‏ها حاکی از نقش بارز دولت و سیاست‏های دولتی در پایین بودن سطح سرمایه‏ ی اجتماعی در خوشه ‏ی صنعتی نساجی یزد است. لذا، تغییر رویکرد دولت به نقش خود در صنعت نساجی یزد از متصدی‏ گرانه به حمایت‏ گرایانه و میدان دادن به انجمن‏ ها و تشکل‏ها از مهم‏ترین عوامل اثربخش در افزایش مناسب سرمایه ‏ی اجتماعی است.