بحران نان خمسه (زنجان) در اواخر دوره قاجار دخالت ها و سیاست های گروه های نفوذ

بحران نان در عصر قاجار، با اهداف و برنامه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ارتباط مستقیمی داشت. ولایت خمسه با مرکزیت زنجان از نقاط مهم تولید و عرضه غلات بود؛ اما در سال های مشروطیت تا اواخر قاجار، با سختی های فراوانی مواجه شد. در این مقطع به رغم سال های کمی بارش، غلات به میزان مورد نیاز در منطقه تولید می شد؛ اما نان به دست مردم نمی رسید یا با قیمت بالا و به سختی عرضه می گردید. آن چه مشخص است، نقش و جایگاه عناصر و گروه های مختلف در این موضوع بی تاثیر نبود. بنابراین مسیله پژوهش این است که دخالت ها و سیاست های عناصر و گروه های نفوذ در بحران نان منطقه خمسه چگونه بود؟ و چه پیامدها و نتایجی به دنبال داشت؟ به نظر می رسد با فرمان ناصرالدین شاه نسبت به فروش اراضی خالصه، طبقه بالا زمین های فراوانی به دست آوردند. از سوی دیگر با نبود قشون دایمی و قانون دقیق در زمینه نظامی گری، برخی از گروه های شهری از اصنافی مانند خبازان وارد رسته های نظامی شدند که با احتکار و گران فروشی، بحران های متعددی را در خمسه به وجود آوردند. در سال های مشروطه و پس از آن، با توجه به ضعف دولت و احتمال همکاری خوانین زمین دار و قشون خمسه با عمال محمدعلی شاه مخلوع و حضور کارگزاران ضعیف، موانع و مشکلات ادامه یافت. این مسیله با ورود قوای خارجی و بروز جنگ جهانی اول به قحطی و مرگ عده ای از مردم انجامید. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع اصیل و اسناد، به شیوه توصیفی- تبیینی موضوع را مورد بررسی قرار داده است.