بررسی کارایی و ظرفیت صادراتی محصولات زراعی ایران: کاربرد الگوی جاذبه مرزی تصادفی

صادرات کشاورزی ایران در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. در این میان محصولات زراعی (کد 07) به دومین گروه مهم صادرات بخش کشاورزی ایران در سال های اخیر تبدیل شده است. با این وجود مطالعات اندکی به بررسی ظرفیت های صادراتی محصولات زراعی پرداخته اند. از این رو هدف این مطالعه بررسی مولفه های اثرگذار بر صادرات محصولات زراعی و سنجش کارایی صادرات ایران است. به منظور دستیابی به هدف، الگوی جاذبه مرزی تصادفی براساس داده های تابلویی متوازن برای 21 کشور در دوره زمانی 2021-2001 برآورد شد. نتایج بیانگر این است که اندازه اقتصادی و فیزیکی بازار هدف اثری مثبت و معنی د ار بر صادرات محصولات زراعی ایران داشته اند. همچنین مرز مشترک میان ایران و شرکای تجاری و تحریم های اقتصادی دارای اثری مثبت و معنی دار بر صادرات محصولات زراعی بوده است، در حالی که فاصله جغرافیایی میان ایران و کشورهای واردکننده اثری منفی بر صادرات داشته است. نتایج کارایی نشان داد که در دوره زمانی 2015-2021 ایران در هیچ بازار هدفی دارای کارایی 100 درصدی نبوده است و در چهار کشور افغانستان، امارات متحده عربی، کانادا و عراق با کارایی بیش از 50 درصد روبرو بوده است. براساس نتایج، ایران بیشترین پتانسیل صادرات محصولات زراعی را در عراق دارد. در نتیجه، با توجه به اثر مثبت و معنی دار مرز مشترک و ظرفیت های بالای شرکای تجاری هم مرز با ایران، پیشنهاد می شود که کشورهای تجاری دارای مرز مشترک مانند عراق در اولویت صادرات محصولات زراعی قرار گیرند.