جایگاه هیجان و اختلال روانی بر مسوولیت ناشی از رفتار (با رویکرد فقه امامیه و روانشناسی)

عدم ارایه تعریف مشخص از هیجان و اختلال روانی در فقه و ناهمخوانی اصطلاح فقهی «جنون ادواری» با تعریف جنون در روانشناسی، تعیین مرزهای مسوولیت ناشی از رفتار را با ابهام روبه رو می کند. از این رو برای شناخت هیجان و اختلال روانی، بررسی عوامل پیدایش آنها مهم است. هیجان حالتی است ناشی از عوامل محیطی شخص سالم برای دفع خطر و یا برای بروز احساس، دچار می شود. اما اختلال روانی ناشی از عوامل درونی بوده و به نقصان عملکرد مغز می انجامد. در این پژوهش پرسش اصلی این است که گستره مسوولیت کیفری و مدنی برای اختلال روانی و هیجان چه مقدار است؟ در پاسخ به این پرسش ضمن پیشنهاد قرار گرفتن جنون ادواری در زمره اختلالات روانی به نظر می رسد که شخص دچار اختلال روانی به لحاظ عدم تمایز خوب از بد، مسوولیت کیفری ندارد. همچنین به جهت عدم اعتبار قراردادهای این افراد، مسوولیت مدنی قراردادی متوجه این افراد نبوده و تنها مسوولیت مدنی غیرقراردادی ثابت است. اما در خصوص شخص هیجانی، به دلیل عملکرد درست مغز، فقط برای هیجان دافع خطر بجز جنایت عمدی بر نفس مسوولیت کیفری وجود نداشته و در کلیه موارد، مسوولیت های کیفری و مدنی ثابت است.