تحلیل تطور مقاییس قرائی

اختلاف قرایات از جمله مفاهیم مطرح و بسیار مهم علوم قرایات و تفسیر است . تا قبل از ابن مجاهد (324 ق) هر یک از علمای قرایات می توانستند با تکیه بر اجتهادات شخصی خویش ، قرایت خاص خود را اختیار نموده و طریق جداگانه ای را در پیش بگیرند . همواره هر اختیاری بر اساس ملاک ها و مقاییسی صورت می پذیرفته است . امروزه سه ملاک ابن الجزری (833 ق) به عنوان سه مقیاس معتبر صحت قرایات، شناخته شده و تمام ملاک های پیشین را تحت الشعاع خود قرار داده است . سوال اینجاست که این ملاک ها در طول تاریخ چه سیری را پیموده و دچار چه تغییر و تحولاتی شده اند . این پژوهش بر اساس معلومات کتابخانه ای ، به صورت توصیفی _ تحلیلی انجام شده است . ملاک ها و مقیاس های مختلف قرایی حاصل از چهار بازه زمانی ذیل عبارت اند از: 1 . ملاک نقل شفاهی متکی بر وثاقت ناقل: از رحلت رسول اکرم  تا توحید مصاحف؛ 2 . چهار ملاک اجماع ، قیاس ، مطابقت کلی با مصحف امام ، مطابقت با مصاحف برخی صحابه مشهور: بعد از توحید مصاحف تا ابن مجاهد ؛ 3 . دو ملاک اجماع ، مطابقت کلی با مصحف امام: زمان ابن مجاهد؛ 4 . سه ملاک صحت سند (بنا به قولی تواتر) ، موافقت با وجهی از وجوه زبان عربی ، مطابقت با [جزییات] رسم المصحف و یا بنابر قول ابن الجزری مطابقت با یکی از مصاحف عثمانی ولو به صورت احتمالی: بعد از ابن مجاهد تا ابن الجزری .