کالبد و تزیینات معماری مقبره سر قبر آقا (مقبره امام جمعه تهران در دوره قاجار)

مقبره سر قبر آقا در قرن سیزدهم همزمان با حکومت ناصرالدین شاه قاجار در محل قبرستانی قدیمی واقع در نزدیکی دروازه شاه عبدالعظیم ، برای خاکسپاری سید ابوالقاسم ظهیرالاسلام، امام جمعه تهران، بنا نهاده شد. مقبره چهار ایوانی سر قبر آقا، با گنبد مرتفع دوپوش و سایر تزیینات متنوع و نفیس در تلفیق با سنتوری مثلثی ایوان اصلی و سر ستون های کرنتی و سایر تزیینات فرنگی، که اقتباسی از معماری اروپایی در دوران ناصری است، از نمونه های منحصربه فرد معماری آرامگاهی ایران است. پژوهش حاضر با هدف مطالعه کالبد و تزیینات معماری مقبره سر قبر آقا و تحلیل الگوهای تزیینی آن است. در این پژوهش، با تکیه بر اسناد تاریخی و پرونده های ثبتی و بررسی های میدانی و مستند نگاری مقبره از طریق تهیه نقشه و عکس برداری به معرفی معماری و تزیینات مقبره پرداخته شد و تاریخچه بنا و عوامل تاریخی موثر بر ورود عناصر معماری فرنگی به معماری مقبره سر قبر آقا مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به الگوبرداری معماری مقبره سر قبر آقا از مقابر امامزاده های تهران در دوران قاجار، نتایج پژوهش نشان می دهد که معماری و تزیینات نفیس مقبره و بهره گیری از عناصر معماری اروپایی در جهت تحکیم جایگاه معنوی و قدرت امام جمعه تهران و خاندان وی و نمودی از تجدد در معماری این دوران است.