ویژگی های سبکی در مثنوی دولرانی و خضرخان امیرخسرو

امیرخسرو دهلوی از عارفان و شاعران مشهور پارسی گوی هندوستان، در نیمه دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. او مرید  نظام اولیا (متوفی 725 ه.ق) بود و تربیتی که از او یافت، در حوزه تصوف به او مقام و مرتبه ویژه ای بخشید. منظومه غنایی، ادبی و تاریخی « دول رانی خضر خان» از مثنوی های اوست که مشتمل بر 4519 بیت است. این مثنوی به بحرهزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضر خان، پسر علاء الدین محمد شاه خلجی با «دیول دی» دختر راجه گجرات است. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان امیرخسرو با رویکرد عرفانی تدوین شده است  و  آموزه های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. اشعار وی عمدتا عاشقانه است؛ اما به دلیل تاثیر افکار پیشینیان در حوزه به کارگیری اصطلاحات عرفانی، برخی از ابیات وی می تواند قابل حمل بر مضامین عارفانه و به نوعی بازتاب مسایل اجتماعی روزگار شاعر باشد. امیرخسرو در اشعارش از انواع صنایع بدیعی همچون تلمیح، مراعات نظیر، جناس، واج آرایی و... انواع صور خیال همچون تشبیه و استعاره، مجاز و... بهره برده است. منظومه غنایی دولرانی و خضرخان در سال 1988 م. در اداره ادبیات دهلی منتشر شد. هم چنین متن فارسی آن در 1336 ش با پیشگفتار و حواشی به زبان اردو در بمبیی چاپ شد. رشید احمد انصاری در سال 1917  منظومه دولرانی و خضرخان  تصحیح و با مقدمه اردو در دهلی  منتشر کرد. مبنای کار مقاله حاضر نسخه اخیر است که تلاش شد تا شرح و تحلیل  متن انجام پذیرد و ارایه گردد.