نسخه شناسی و بازشناسی کتاب کشف الارتیاب

پس از نشر کتاب فصل الخطاب محدث نوری (م. 1320 ق.)، ردیه هایی درباره این اثر نوشته شد؛ از میان این ردیه ها، طبق اسناد موجود و بنابر نقل آقا بزرگ تهرانی و به تبع او برخی دیگران، محدث نوری فقط به یکی از ردیه ها، یعنی کتاب کشف الارتیاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب پاسخ داده است. این رساله حاجی نوری، از جهات مختلف تاریخی و علمی، برای روشن شدن برخی از مسایل مطرح شده درباره وی و نیز مسیله تحریف قرآن، بسیار مهم است؛ زیرا ادعا شده است که رساله جوابیه میرزای نوری در رد شبهات کتاب کشف الارتیاب است؛ اکنون لازم است درباره این کتاب، سوالات و پژوهش هایی صورت گیرد؛ مسایلی همچون 1 نسخه های خطی کشف الارتیاب کدام است؛ و این کتاب چه مشخصه هایی دارد؟ 2 نام اصلی این کتاب چیست و چه کسی و با چه شرح حالی آن را نگارش است؟ 3 محتوای کتاب کشف الارتیاب چیست و پرداختن به کتابشناسی آن می تواند چه موضوعاتی را روشن کند؟ 4 آیا رساله جوابیه محدث نوری در جواب کتاب کشف الارتیاب بوده است؟ در پژوهش حاضر، ضمن معرفی نسخه های خطی کتاب کشف الارتیاب و بررسی شکلی و محتوایی آن و نیز تامل در ترجمه مولف، مشخص شد که آقا بزرگ تهرانی در شناسایی و معرفی کتاب کشف الارتیاب و ارتباط آن با جوابیه محدث نوری، دچار اشتباه یا سوءتفاهم بوده است و این ردیه بر فصل الخطاب، ارتباطی به رساله جوابیه (1303 ق.) محدث نوری ندارد؛ بلکه جواب گفته شخص دیگری، به جز معرب تهرانی است.