پاسخگویی نظام سلامت ایران در ارائه خدمات توانبخشی جسمی: یافته های یک مطالعه ملی

سنجش میزان پاسخگویی نظام های سلامت در ارایه خدمات توانبخشی به افراد دارای ناتوانی می تواند تصویر مناسبی از توانایی نظام سلامت را در برآوردن نیازهای غیرپزشکی این افراد ارایه دهد. پژوهش حاضر باهدف تعیین میزان پاسخگویی نظام سلامت ایران در ارایه خدمات توانبخشی جسمی انجام گرفت.

مطالعه حاضر به صورت پیمایش مقطعی در سطح ملی در سال 1398 در ایران انجام گرفت. حجم نمونه 1537 نفر از افراد دارای ناتوانی مراجعه کننده به مراکز توانبخشی جسمی بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه معتبر پاسخگویی نظام سلامت در ارایه خدمات توانبخشی جسمی به افراد دارای ناتوانی جمع آوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Stata ویرایش 14 انجام شد.

فراوانی وضعیت خوب پاسخگویی نظام سلامت به برآورده شدن نیازهای توانبخشی جسمی 5/64 درصد بود. بیشترین و کمترین فراوانی وضعیت خوب پاسخگویی مربوط به بعد پاسخگویی سریع (5/74 درصد) و بعد استقلال و مشارکت در تصمیم گیری (5/52 درصد) بود. برخورداری از بیمه پایه سلامت (3/25-1/20:CI و 1/97=OR)، شدت ناتوانی (3/60-1/14:CI و 2/02=OR)، وضعیت اقتصادی افراد (3/56-1/17:CI و 2/04=OR) و بعد خانوار (0/94-0/72:CI و 0/82=OR) از عوامل تعیین کننده موثر و معنادار در ارزیابی ضعیف پاسخگویی نظام سلامت بودند.

برای حفظ و تقویت سطح پاسخگویی کنونی و از بین بردن نابرابری های موجود در پاسخگویی نظام سلامت، اجرای مداخله های مانند توسعه تسهیلات توانبخشی، برگزاری دوره های آموزشی مهارتی ویژه دستیاران رشته های مرتبط با توانبخشی، پزشکان عمومی و کارکنان سلامت و توانمندسازی افراد دارای ناتوانی پیشنهاد می شود. همچنین انجام مطالعات بیشتر برای شناخت دلایل پاسخگو نبودن نظام سلامت و اقداماتی که می توان برای پاسخگویی بیشتر و پایدار نظام سلامت اجرا کرد، توصیه می گردد.