بازپژوهی مفهوم «امور حسبیه» و متصدی آن در نگره فقه امامی

واژگانی مانند «حسبه» و «امور حسبیه» به عنوان شانی از شوون فقیه، در متون فقهی فراوان به کار رفته است. با این حال، در بسیاری از این متون، اولا معنای یک‎دست و روشنی دیده نمی شود و ثانیا در تصدی آن نیز فقیهان هم نظر نیستند. امروزه با بسط ید فقیهان، پاسخ به دو سوال ذیل، ضرورتی مضاعف دارد: یک. «امر حسبی» در متون فقهی به چه معناست؟ دو. تصدی آن با چه کسی است؟
نویسنده در پژوهشی توصیفی تحلیلی به این نتیجه می رسد که «امر حسبی» در دو معنای فقهی، مصطلح شده است و اصطلاح دوم، شانی از شوون فقیه است و آن هر عمل نیکی است که دارای مولفه های ذیل باشد: 1. حرمت اولیه تصرف دیگران در آن ها. 2. ضرورت تصرف در آن ها و 3.  احتمال دخالت اجازه حاکم شرعی در چنین تصرفی.
در بحث تصدی «امور حسبیه» در مجموع از کلمات فقیهان، چهار نظریه قابل استفاده است که به نظر می رسد باید بین مواردی که نصی بر تصدی آن ها وارد شده؛ مانند ولایت بر اموال یتیم و لقطه و مجهول المالک و سایر موارد، تفصیل داد. در موارد منصوص، مومن ثقه و در سایر موارد، حاکم شرع، عهده دار آن هاست.