ارزیابی ردپای محیط زیستی تولید ارقام برنج ایرانی تحت اثر مدیریت مصرف NPK

این پژوهش با هدف ارزیابی ردپای محیط زیستی تولید ارقام برنج ایرانی تحت اثر مدیریت مصرف NPK ، در مزرعه ای واقع در استان مازندران ، شهرستان ساری طی سال های 1396 و 1397 اجرا گردید . آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد . پنج شیوه ی مدیریت مصرف مقادیر مختلف کودهای شیمیایی شامل : مصرف 250 کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن + 150 کیلوگرم فسفر + 150 کیلوگرم پتاسیم در هکتار (N250P150K150) ؛ مصرف توام 200 کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن + 100 کیلوگرم فسفر + 100 کیلوگرم پتاسیم در هکتار (N200P100K100) ؛ مصرف توام 150 کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن + 75 کیلوگرم فسفر + 75 کیلوگرم پتاسیم در هکتار (N150P75K75) ؛ مصرف توام 100 کیلوگرم کود شیمیایی نیتروژن + 50 کیلوگرم فسفر + 50 کیلوگرم پتاسیم در هکتار (N100P50K50) و تیمار شاهد یا عدم مصرف کود (N0P0K0) به عنوان عامل اصلی و ارقام محلی برنج (سنگ طارم و طارم هاشمی) به عنوان عامل فرعی بودند . نتایج نشان داد میانگین مقدار تقاضای انرژی تجمعی و تقاضای اکسرژی تجمعی به ترتیب برابر 11549/78 و 13443/08 مگاژول بود که با افزایش مصرف NPK هر دو شاخص رده اثر ، روند کاهشی را نشان داد . ردپای بوم شناختی برابر 1190/80 متر مربع در سال بوده که انتشار دی اکسید کربن بالاترین اثر را بر ردپای بوم شناختی نشان داد . میانگین شاخص رده اثر ، تخلیه منابع غیر زنده برابر 12/44 کیلوگرم معادل انتیموان (Sb) ، اسیدی شدن (3/15 کیلوگرم معادل SO2) ، یوتریفیکاسیون (2/33 کیلوگرم معادل PO4) ، بدبویی هوا (7295733 مترمکعب هوا) ، مسمومیت رسوبات آب های شیرین (75/79  کیلوگرم معادل 1,4-DB) ، مسمومیت رسوبات دریایی (116/11 کیلوگرم معادل 1,4-DB) بود که تمامی این شاخص ها با افزایش مصرف نیتروژن کاهش یافتند . میانگین پتانسیل گرمایش جهانی طی دوره 20 و 500 ساله به ترتیب برابر 399/20 و 382/97 کیلوگرم معادل CO2 بود . دو شاخص رده اثر مسمومیت انسان و مسمومیت خشکی طی سه دوره 20 ، 100 و 500 سال با افزایش زمان از 20 به 500 سال معادل 0/42 و 14/70 درصد افزایش نشان دادند . تمامی آلاینده های انتشار یافته به و هوا آب با افزایش مقدار NPK روند کاهشی را نشان دادند . انتشار نیترات به خاک ، فلزات به خاک و تقاضای اکسیژن شیمیایی با افزایش مقدار NPK کاهش یافتند . با مقایسه گروهی بین مقادیر مختلف مقدار NPK می توان بیان کرد علت اصلی تغییرات میزان آلاینده ها ، بالاتر بودن مقدار خروجی (عملکرد) در مقابل ورودی ها بود . بنابراین ، کاهش انتشار آلاینده ها با افزایش مقدار نیتروژن می تواند به دلیل افزایش عملکرد باشد . با توجه به یافته های این تحقیق ، کاربرد تیمار N150P75K75  گزینه مناسب تری جهت بهبود تولید ارقام برنج همراه با کاهش میزان مصرف کودهای شیمیایی و متعاقب آن کاهش هزینه های کودی و خسارت های محیط زیستی است .