شناسایی و تحلیل نقش های کتابخانه های عمومی در اجتماع: یک مرور نظام مند
نقش کتابخانه های عمومی در مقایسه با گذشته متفاوت تر و گسترده تر شده است. پس از آغاز قرن جدید، تغییراتی بنیادی در نقش ها و خدمات کتابخانه های عمومی به خصوص با تاکید بر نقش های اجتماعی آن صورت گرفته است. لذا با توجه به گسترش دامنه خدمات این کتابخانه ها و تاثیر بیش از پیش آن بر جامعه، پژوهش حاضر به شناسایی و تحلیل نقش های اجتماعی کتابخانه های عمومی پرداخته است.
این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث ماهیت داده ها از نوع کیفی است که با تکنیک مرور نظام مند و کاربرد الگوی چهار مرحله ای اوکولی و شابرام (2010) انجام شده است. همچنین برای انتخاب صحیح مقالات در مرحله دوم الگوی مذکور، از فرایند انتخاب مقالات سیلوا (2015) استفاده شده است. جامعه آماری، متونی را شامل می شود که طی سال های 1381 تا 1401 به زبان فارسی و سال های 2002 تا 2022 به زبان انگلیسی منتشر شده اند. پس از جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی و بازیابی 1819 مقاله، به پاکسازی و غربالگری مقالات پرداخته و در نهایت، 201 مقاله مرتبط با نقش های اجتماعی کتابخانه های عمومی گزینش شده است.
با وجود اهمیت نقش های اجتماعی کتابخانه های عمومی، مطالعات مربوط به این حوزه در کشور اندک است، و تنها در دهه اخیر به این مسیله توجه شده است. علی رغم فقر پژوهشی در کشور ایران، پژوهش در این حوزه در کشورهای خارجی سابقه طولانی تری داشته و پژوهشگران تحقیقات متعددی انجام داده اند. یافته ها نشان می دهد کتابخانه های عمومی هفت نقش شامل: 1. ترویج عدالت اجتماعی، 2. توسعه سرمایه اجتماعی، 3. بالابردن مشارکت اجتماعی، 4. ارتقای تاب آوری اجتماعی، 5. اجتماع سازی، 6. مدیریت بحران های طبیعی و 7. کاهش محرومیت ها و آسیب های اجتماعی، در جامعه ایفا می کنند.
شرط اساسی برای موفقیت در تحقق این نقش ها، درک کامل و جامع از موقعیت کتابخانه های عمومی در شبکه اجتماعات محلی است. برای تحقق این امر، لازم است کتابخانه های عمومی بیش از هر چیز، از مسایل جامعه آگاه باشند. کتابخانه های عمومی با سازماندهی فعالیت هایی که به ایجاد فضایی برای ملاقات، توسعه ارتباطات شخصی و ارتباط با اعضا و اقشار مختلف جامعه منجر می شوند، به ارایه نقش های اجتماعی جدید خود، و نیز تقویت جایگاه کتابخانه به عنوان یک نهاد قابل اتکا و شایسته اعتماد در سطح جامعه کمک می کنند. کتابخانه های عمومی می توانند با کمک به توسعه اجتماعی، عاملی مثبت برای تغییر و تحول جامعه باشند. لذا ضروری است در این مسیر، کتابخانه ها به موازات نیازهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جوامع گام بردارند تا به معنای واقعی، جزیی از اجتماع شوند. بر این اساس، برای ایفای نفش خود باید با اقدامات فراگیر، آگاهی رسانی مناسب و دانش افزایی مخاطب، و نیز استفاده از منابع انسانی و آموزشی کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشند.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.