فراترکیب چارچوب جامع عوامل موثر بر قابلیت استفاده سیستم های مدیریت یادگیری

سیستم های مدیریت یادگیری یکی از مهم ترین بسترهای آموزش مجازی هستند و قابلیت استفاده، مهم ترین ویژگی تعیین کننده کیفیت آن هاست. در تحقیقات انجام شده، عوامل مختلفی به عنوان عوامل موثر بر قابلیت استفاده سیستم های مدیریت یادگیری مطرح شده است؛ اما وجود کاستی ها در زمینه قابلیت استفاده این سیستم ها و تعیین عوامل اثرگذار بر آن به صورت یک نقشه راهنمای جامع و کاربردی که براساس آن بتوان قابلیت استفاده سیستم مدیریت یادگیری را ارزیابی کرده و بهبود بخشید، چالش موسسات آموزشی مختلف در آموزش مجازی است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر، استخراج مهم ترین عوامل اثرگذار بر قابلیت استفاده و سپس ارایه این عوامل در قالب یک چارچوب جامع و کاربردی است.

در پژوهش حاضر از روش کیفی و رویکرد فراترکیب استفاده شد. براساس مراحل رویکرد فراترکیب، بعد از بیان سوال و اهداف تحقیق، از روش مرور نظام مند تحقیقات برای جستجوی گزارش های تحقیقاتی در حوزه قابلیت استفاده سیستم های مدیریت یادگیری که جامعه آماری این پژوهش بودند، استفاده کردیم و نمونه یعنی اسناد موجود در پایگاه های اطلاعاتی Scopus و Web of Science، از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. سپس، کیفیت منابع تحقیقاتی از طریق ارزیابی منفرد و ارزیابی تطبیقی مورد بررسی قرار گرفت. یافته های حاصل از تحقیقات طبقه بندی شدند؛ این یافته ها با رویکرد تحلیل طبقه بندی ترکیب شدند و در نهایت برای بررسی اعتبار یافته ها از روش های مسیر حسابرسی، اعتبار توافقی و بررسی متخصصان هم تا استفاده شد.

یافته های حاصل از این پژوهش، شامل عوامل قابلیت استفاده سیستم های مدیریت یادگیری و ارایه این عوامل در قالب یک چارچوب است. در این چارچوب، عوامل براساس متولیان هر عامل، دسته بندی شد. عوامل شامل پیمایش، طراحی بصری، قابلیت یادگیری و قابلیت به یادسپاری، کارایی، قابلیت دسترسی، رفع خطاها، حریم خصوصی و امنیت، سهولت استفاده ، مسایل اخلاقی و انطباق در حوزه وظایف متخصصان فناوری اطلاعات و عوامل محتوا، دانش مدرس و جهت گیری یادگیری در حوزه وظایف مدرسان/طراحان آموزشی می شود. عواملی که هم متخصصان فناوری اطلاعات و هم مدرسان/طراحان آموزشی متولی آن هستند، عبارتند از تعامل، سنجش و بازخورد، کمک و مستندسازی، سودمندی و رضایت و لذت.

براساس نتایج این پژوهش، با در نظر گرفتن عوامل قابلیت استفاده در طراحی و ارزیابی سیستم های مدیریت یادگیری، می توان کارایی و اثربخشی این بسترها در آموزش مجازی و در نهایت میزان رضایت یادگیرندگان را افزایش داد. نتایج این پژوهش، ضمن غنی کردن ادبیات تحقیق در حوزه قابلیت استفاده سیستم های مدیریت یادگیری، کمک می کند این سیستم ها به طور کارآمد، اثربخش و رضایت بخش مورد استفاده یادگیرندگان و مدرسان قرار گیرند. نتایج این پژوهش همچنین به توسعه دهندگان سیستم، طراحان آموزشی و ارزیابان کمک می کند که با طراحی و ارزیابی سیستم های مدیریت یادگیری براساس چارچوب ارایه شده در این تحقیق، رویکرد موثرتری را برای بهبود قابلیت استفاده سیستم اتخاذ کنند. زمان بر بودن تست قابلیت استفاده سیستم های مدیریت یادگیری مورد استفاده در دانشگاه های کشور ایران براساس چارچوب پیشنهادی، یکی از محدودیت های پژوهش حاضر بود که محققان دیگر در پژوهش های آینده می توانند بر انجام این تست متمرکز شوند. همچنین پیشنهاد می شود تحقیقات آینده علاوه بر پایگاه های اطلاعاتی Scopus و Web of Science که در این تحقیق به عنوان منابع گزارش های تحقیقاتی انتخاب شده است، منابع موجود در پایگاه های اطلاعاتی دیگر مانند ERIC و Google Scholar را نیز در نظر بگیرند. افزایش تعداد بررسی کنندگان مقالات در بخش مرور نظام مند تحقیقات و افزایش تعداد ارزیابان منابع تحقیقاتی در مرحله ارزیابی کیفیت منابع و اعتباریابی یافته ها در تحقیقات آینده نیز تعمیم نتایج را قابل اعتمادتر می کند. در نهایت، استفاده از روش های تحقیق کمی و نیز ارزیابی اکتشافی عوامل قابلیت استفاده، می تواند مکمل این پژوهش کیفی باشد.